Δέκα χρόνια από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου
Στις 17 Φεβρουαρίου του 2008 η βουλή του Κοσόβου ανακήρυξε την ανεξαρτησία από την Σερβία, μονομερώς, χωρίς την έγκριση του Βελιγραδίου. Έκτοτε, το ανεξάρτητο Κόσοβο αναγνώρισαν οι 114 από τις 193 χώρες μέλη του ΟΗΕ.
Πέντε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ισπανία, Ελλάδα, Ρουμανία, Σλοβακία, Κύπρος) αρνούνται να αναγνωρίσουν το Κόσοβο ως ανεξάρτητο κράτος όπως και δύο μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας (Ρωσία, Κίνα) τα οποία και εμποδίζουν την ένταξη του στον ΟΗΕ. Η Σερβία αντέδρασε άμεσα με ψήφισμα του κοινοβουλίου που κήρυττε παράνομη την ανεξαρτητοποίηση ενώ δημιούργησε παράλληλους κρατικούς θεσμούς στις περιοχές όπου ο σερβικός πληθυσμός αποτελούσε πλειοψηφία. Έτσι στο βόρειο Κόσοβο και σε πόλεις του Κοσόβου με σερβικό πληθυσμού, στους τομείς της ασφάλειας (αστυνομία) της δικαιοσύνης, της παιδείας και της τοπικής αυτοδιοίκησης λειτουργούσαν θεσμοί που εφάρμοζαν την σερβική νομοθεσία και δεν αναγνώριζαν την δικαιοδοσία του Κοσόβου.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, το 2012, προκειμένου να ενισχυθεί η κυριαρχία του Κοσόβου, να ξεπεραστούν τα προβλήματα δυσλειτουργίας του κράτους και να μειωθεί η ένταση στις σχέσεις των δύο εθνικών κοινοτήτων, που αποκτούσε πολλές φορές χαρακτήρα σύγκρουσης, ανέλαβε πρωτοβουλία για απευθείας διαπραγματεύσεις μεταξύ του Βελιγραδίου και της Πρίστινα. Παράλληλα, άνοιξε για το Βελιγράδι η προοπτική ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση γεγονός που λειτούργησε δελεαστικά για την πολιτική ηγεσία της Σερβίας και οδήγησε, τον Απρίλιο του 2013, στη Συνθήκη των Βρυξελλών, που υπέγραψαν οι τότε πρωθυπουργοί Σερβίας και Κοσόβου, Ίβιτσα Ντάτσιτς και Χάσιμ Θάτσι. Στην ουσία η συνθήκη αυτή κατοχυρώνει τα κυριαρχικά δικαιώματα του κράτους του Κοσόβου σε ολόκληρη την επικράτεια ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζεται ιδιαίτερο καθεστώς σε πολιτικό και διοικητικό επίπεδο για την σερβική μειονότητα. Το Βελιγράδι αναγκάζεται να διαλύσει τους παράλληλους κρατικούς θεσμούς στο Κόσοβο (αστυνομία, δικαιοσύνη, παιδεία), οι εκπρόσωποι των Σέρβων εντάσσονται στους κρατικούς πολιτικούς θεσμούς (κυβέρνηση, κοινοβούλιο), εφαρμόζεται η νομοθεσία του Κοσόβου στις αποκαλούμενες σερβικές περιοχές, αναγνωρίζεται η δικαιοδοσία των συνοριακών τελωνειακών αρχών του Κοσόβου και δεσμεύεται η Σερβία ότι δεν θα εμποδίσει την ένταξη του Κοσόβου στους περιφερειακούς διεθνείς οργανισμούς.
Η Πρίστινα από την άλλη δεσμεύεται να επιτρέψει την δημιουργία της Ένωσης Σερβικών Δήμων ως θεσμικού πολιτικού οργάνου εκπροσώπησης της σερβικής μειονότητας με δικαιοδοσία στα θέματα πολιτισμού και συμβουλευτικό ρόλο σε θέματα παιδείας. Δεσμεύτηκε επίσης να τηρεί τις ποσοστώσεις, βάσει τις εθνικής σύνθεσης του πληθυσμού σε τοπικό επίπεδο, στα σώματα ασφαλείας και στο δικαστικό σώμα.
Η κυβέρνηση του Κοσόβου αν και εφάρμοσε τις δεσμεύσεις για τις ποσοστώσεις εμποδίζει εδώ και πέντε χρόνια τη σύσταση της Ένωσης Σερβικών Δήμων. Από την άλλη το Βελιγράδι ικανοποίησε όλες τις υποχρεώσεις που ανέλαβε ωστόσο συνεχίζει να ασκεί έντονη πολιτική επιρροή στο βόρειο Κόσοβο. Στις περιοχές όπου ο σερβικός πληθυσμός αποτελεί πλειοψηφία με την εφαρμογή της Συνθήκης των Βρυξελλών δημιουργήθηκε ένα κενό εξουσίας όπου τυπικά ισχύει η νομοθεσία του Κοσόβου αλλά στην ουσία δεν ισχύει κανένας νόμος. Το Κόσοβο γενικότερα αποτελεί «Ελντοράντο» για κάθε παράνομη δραστηριότητα. Διαφθορά, λαθρεμπόριο, διακίνηση ναρκωτικών, εγκληματικότητα συνθέτουν την καθημερινότητα στο Κόσοβο. Στις περιοχές δε όπου ο σερβικός πληθυσμός αποτελεί πλειοψηφία επικρατεί απόλυτη ανομία. «Οι κοντοκουρεμένοι με τα αυτοκίνητα χωρίς πινακίδες» όπως συνηθίσουν να αποκαλούν οι απλοί πολίτες τους ανθρώπους του υπόκοσμου, κυριαρχούν σε κάθε μορφή κοινωνικού, πολιτικού και οικονομικού βίου.
Το μέλλον του Κοσόβου και οι σχέσεις με τη Σερβία
Το ζήτημα του Κοσόβου δέκα χρόνια μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας παραμένει πληγή που αιμορραγεί και επιβάλλεται η διευθέτηση του οριστικού καθεστώτος του.
Η Σερβία δεν μπορεί να παρακαμφθεί σ αυτήν την διαδικασία και γι αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί με την συνεργασία του Βελιγραδίου να θέσει τέλος στην αβεβαιότητα. Μετά την εμπειρία της Καταλονίας έχει κυριαρχήσει στην Ε.Ε. η άποψη ότι πρέπει να αποφευχθούν μονομερείς ενέργειες ή αποφάσεις που θα επιβάλλονται επιτακτικά στη Σερβία όπως συχνά συνέβαινε στο παρελθόν. Το Βελιγράδι, εκλαμβάνεται πλέον ως μέρος της λύσης και όχι του προβλήματος. Στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να αποδεχθεί η Σερβία, σε πρώτη φάση, το Κόσοβο ως κρατική οντότητα να αποδεχθεί δηλαδή την εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία του Κοσόβου χωρίς να προβεί σε πράξη αναγνώρισης της ανεξαρτησίας. Η λύση αυτή, που πιθανότατα είναι εμπνευσμένη από το μοντέλο της Δυτικής και της Ανατολικής Γερμανίας, θα χρειαστεί να επικυρωθεί από το Βελιγράδι με μία νομικά δεσμευτική συμφωνία. Η πολιτική ηγεσία της Σερβίας δείχνει να ανταποκρίνεται θετικά για την ώρα και αυτό, διότι το αντάλλαγμα που προσφέρεται είναι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση της χώρας. Από την άλλη η Ε.Ε. τηρεί σκληρή στάση και απέναντι στη Πρίστινα ζητώντας να εφαρμόσει άμεσα την συμφωνία για την ίδρυση της Ένωσης Σερβικών Δήμων και να επικυρώσει η βουλή την κυβερνητική απόφαση για την σύσταση ειδικού δικαστηρίου που θα εκδικάσει εγκλήματα που διέπραξε ο αποκαλούμενος Απελευθερωτικός Στρατός του Κοσόβου (UCK). Αυτά τα δυο αιτήματα υποστηρίζονται σθεναρά και από τις ΗΠΑ που απειλούν ακόμη και με διεθνή απομόνωση του Κοσόβου. Κατά γενική εκτίμηση Αμερικανοί και Ευρωπαίοι φαίνεται ότι προσπαθούν να επιβάλλουν την «κάθαρση» στην πολιτική σκηνή του Κοσόβου απομακρύνοντας από το προσκήνιο τους πρώην στρατιωτικούς διοικητές του UCK τους οποίους θεωρούν, όχι μόνο εμπόδιο για μία συμφωνία με την Σερβία αλλά και υπεύθυνους για την ανομία και την αστάθεια που επικρατεί στο Κόσοβο.
Ένα άλλο σενάριο, που εμφανίστηκε ξανά τελευταία, είναι η διαίρεση του Κοσόβου. Αυτή η ιδέα είχε εκφραστεί στο παρελθόν, ως προσωπική άποψη, από τον ΥΠΕΞ της Σερβίας Ίβιτσα Ντάτσιτς ενώ πρόσφατα την υποστήριξε και ο υπουργός 'Αμυνας, Αλεξάνταρ Βούλιν. Πρόκειται για μία πρόταση που προβλέπει την απόσχιση ενός τμήματος στο βόρειο Κόσοβο, όπου είναι πλειοψηφία οι Σέρβοι και την προσάρτηση του στη Σερβία. Η πρόταση αυτή βρίσκει όλο και περισσότερους υποστηρικτές στην Ευρώπη. Πριν από μερικές μέρες μάλιστα ο αντικαγκελάριος της Αυστρίας, ακροδεξιός, Χάιντς Κρίστιαν Στράχε, κατά την επίσκεψη του στο Βελιγράδι δήλωσε ότι «οι Σέρβοι που ζουν στο βόρειο Κόσοβο έχουν δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και αυτονομία».
Δημοσιεύματα του τύπου στην Πρίστινα θέλουν μάλιστα και τον πρωθυπουργό της Αλβανίας Έντι Ράμα να θεωρεί θετική προς εξέταση την ιδέα διαίρεσης του Κοσόβου. Ο Χάσιμ Θάτσι, πάντως, έσπευσε, προχθές, να απορρίψει την ιδέα αυτή λέγοντας, σε συνέντευξη Τύπου, ότι είναι νεκρή. Πάντως εντείνονται οι προσπάθειες για την ανεύρεση μίας οριστικής και βιώσιμης λύσης για το Κόσοβο. Ο πρόεδρος του Κοσόβου Χάσιμ Θάτσι εκτιμά ότι θα επιτευχθεί συμφωνία με τη Σερβία μέσα στο 2018, ενώ, ο ομόλογός του της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς προσδιορίζει χρονικά την ανεύρεση λύσης για το 2019 συνδέοντας το θέμα με την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ επιδιώκουν άμεσα λύση, στη βάση του συμβιβασμού, που δεν θα ταπεινώνει τη Σερβία ώστε να μην αφεθούν περιθώρια για αύξηση της ρωσικής επιρροής. Η Μόσχα για την ώρα σιωπά και υποστηρίζει τις επιλογές του Βελιγραδίου. Η στάση αυτή ωστόσο δεν θα πρέπει να θεωρείται μόνιμη με δεδομένο ότι η ρωσική επιρροή στο βόρειο Κόσοβο είναι μεγαλύτερη από αυτή που έχει το Βελιγράδι και ο Βλάντιμιρ Πούτιν είναι δημοφιλέστερος στο σερβικό πληθυσμό του Κοσόβου από κάθε πολιτικό της Σερβίας.
