Ο πυρηνικός όλεθρος του Τσερνομπίλ τον Απρίλη του 1986

Ηταν λίγο μετά τα μεσάνυχτα, στις 01.23, ξημερώματα Σαββάτου 26 Απριλίου 1986 στο Τσέρνομπιλ, όταν μια τρομακτική έκρηξη διαπέρασε την οροφή της αίθουσας του Αντιδραστήρα Νούμερο 4, τινάζοντας κομμάτια από ατσάλι, τσιμέντο και πυρηνικό καύσιμο στον νυχτερινό ουρανό.

Το πυρηνικό ατύχημα στο Τσερνομπίλ, περίπου 140 χιλιόμετρα από το Κίεβο, ήταν το μεγαλύτερο και καταστροφικότερο πυρηνικό ατύχημα στον κόσμο, απελευθερώνοντας ραδιενέργεια δεκάδες φορές πιο ισχυρή από την ατομική βόμβα στη Χιροσίμα. Μετά την αρχική έκρηξη ακολούθησε μέσα στη νύχτα και δεύτερη εκτινάσσοντας ψηλά στον αέρα, σε ύψος 1.200 μέτρων, μικροσκοπικά κομμάτια από εξαιρετικά ραδιενεργό γραφίτη, δημιουργώντας ένα ραδιενεργό σύννεφο που κινήθηκε στον αέρα.

Το ατύχημα, συνέβη κατά τη διάρκεια ενός πειράματος ρουτίνας στον Αντιδραστήρα Νούμερο 4 και ήταν αποτέλεσμα μιας σειράς λαθών, απροσεξιών και κακών αποφάσεων. Πάνω από όλα όμως, το ατύχημα αποκάλυψε την γύμνια και τα βαθιά προβλήματα της Σοβιετικής γραφειοκρατίας και ένα καθεστώς ανίκανο να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα. Έλλειψη εξοπλισμού, έλλειψη διαδικασιών, έλλειψη σχεδίου αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων με μόνη μέριμνα πώς να κρυφτούν τα πάντα.

Αργότερα αποδείχθηκε ότι υπήρχαν σοβαρά κατασκευαστικά προβλήματα στον Αντιδραστήρα.
Μετά το ατύχημα για πολλές ώρες κανείς δεν είχε ιδέα πόση ραδιενέργεια είχε απελευθερωθεί καθώς οι μετρητές ραδιενέργειας που χρησιμοποιούνταν στη μονάδα ήταν κατασκευασμένοι να μετρούν μόνο χαμηλά επίπεδα ραδιενέργειας. Έτσι λόγω της αδυναμίας μετρήσεων οι υπεύθυνοι του εργοστασίου, άτομα που βρίσκονταν στη θέση τοποθετημένοι από το κόμμα, προσπάθησαν να καθησυχάσουν τους ανωτέρους τους και την κομματική ηγεσία.
 

Στο διάστημα των τριών πρώτων μηνών από τη στιγμή που σημειώθηκε το ατύχημα στις 26 Απριλίου 1986, πέθαναν 31 άνθρωποι, εξαιτίας της έκθεσής τους στην ραδιενεργό ακτινοβολία ενώ σοβαρά προβλήματα υγείας εμφάνισαν χιλιάδες άνθρωποι, πολλοί από τους οποίους έχασαν την ζωή τους τα επόμενα χρόνια. Περισσότεροι από 115 χιλιάδες άνθρωποι απομακρύνθηκαν από την ζώνη ασφαλείας των 30 χιλιομέτρων που είχε δημιουργηθεί γύρω από τον πυρηνικό σταθμό μετά το ατύχημα.

Αποστολή αυτοκτονίας

Οι πρώτοι μηχανικοί που έσπευσαν να αντιμετωπίσουν το συμβάν και οι πυροσβέστες που στάλθηκαν να σβήσουν την φωτιά ουσιαστικά στάλθηκαν σε αποστολή αυτοκτονίας καθώς βρέθηκαν αντιμέτωποι με τεράστιες ποσότητες ραδιενέργειας χωρίς να έχουν εξοπλισμό. Η ραδιενέργεια ήταν τόσο ισχυρή που τα μάτια του πυροσβέστη Vladimir Pravik έγιναν μπλε από καφέ. Δεν τους ενημέρωσαν για το πόσο επικίνδυνα ραδιενεργοί ήταν οι καπνοί και τα συντρίμμια. Η φωτιά στην οροφή του σταθμού και στην περιοχή γύρω από τον αντιδραστήρα 4 έσβησε στις 5 πμ, όμως πολλοί πυροσβέστες δέχθηκαν υψηλές δόσεις ραδιενέργειας. Η φωτιά μέσα στον αντιδραστήρα 4 συνέχισε να καίει μέχρι που την έσβησαν ελικόπτερα, MiG-8, τα οποία χωρίς εξοπλισμό προστασίας για τους πιλότους έκαναν 93 ρίξεις υλικών όπως άμμο, μόλυβδο, πηλό, βόριο μέσα στον φλεγόμενο αντιδραστήρα.

Οι υπεύθυνοι αντέδρασαν με τον κλασικό σοβιετικό τρόπο: την άρνηση. Ο διευθυντής του Τσενρομπίλ ανέφερε στους ανωτέρους του στη Μόσχα ότι υπήρξε κάποιο ήσσον πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζεται και ότι τα επίπεδα ραδιενέργειας του εργοστασίου ήταν εντός του φυσιολογικού ορίου. Παράλληλα διέταξε να διακοπούν όλες οι μη άμεσης ανάγκης τηλεφωνικές γραμμές στην ευρύτερη περιοχή του Τσερνομπίλ προκειμένου να μην υπάρξουν μη εγκεκριμένες πληροφορίες προς το ευρύ κοινό.

Τόσο ο πρωθυπουργός Νικολάι Ρίζκοφ όσο και ο πρόεδρος Γκορμπατσόφ παραπληροφορήθηκαν από τους αρμοδίους για το συμβάν: τους διαβεβαίωσαν ότι οι φωτιές είχαν σβήσει και ότι δεν είχε σημειωθεί σημαντική διαρροή ραδιενέργειας. Πολλές ώρες μετά την πρώτη έκρηξη, το πρωί της Κυριακής οι στρατιωτικοί συνειδητοποίησαν το μέγεθος της καταστροφής και δόθηκε εντολή να εκκενωθεί το Πριπυάτ, μια πόλη 45.000 κατοίκων που βρίσκονταν μόλις τρία χιλιόμετρα από το εργοστάσιο του Τσερνομπίλ.

Οι Σοβιετικοί δεν ανακοίνωσαν το παραμικρό. Δεν πληροφόρησαν τις κυβερνήσεις των χωρών που μολύνθηκαν από την διαρροή της ραδιενέργειας, ούτε καν τους πολίτες τους στην Ουκρανία, τη Ρωσία και τη Λευκορωσία. Όλα κρατήθηκαν μυστικά. Την Κυριακή, μετά την έκρηξη, δόθηκε εντολή στην εφημερίδα Ισβλεστια να μην κάνει την παραμικρή αναφορά στην έκρηξη ενώ ο αρχηγός της KGB υποστήριζε ότι επρόκειτο για συνομωσία για να κηλιδώσει την ΕΣΣΔ.

Τέσσερις ημέρες μετά την καταστροφή σε αναφορά του προς τον Γκορμπατσόφ σημείωνε: «Λαμβάνουμε μέτρα… για τον έλεγχο της συμπεριφοράς των ξένων διπλωματών και ανταποκριτών ώστε να περιορίσουμε τις δυνατότητές τους να συλλέξουν πληροφορίες… για το Τσερνομπίλ και να σταματήσουμε τις προσπάθειές τους να τις χρησιμοποιήσουν για να εξαπολύσουν μια αντισοβιετική εκστρατεία στη Δύση».