Πέθανε ο ψυχολογός που θεράπευε τους ανθρώπους με πρωτογενείς κραυγές

Απεβίωσε στον ύπνο του, στο σπίτι του, στο Μάλιμπου της Καλιφόρνια, σε ηλικία των 93 ετών, ο Αμερικανός κλινικός ψυχολόγος και ψυχοθεραπευτής 'Αρθουρ Τζάνοφ, ο οποίος έγινε διάσημος παγκοσμίως, όταν καθιέρωσε την θεραπεία των ασθενών του με μια πρωτότυπη μέθοδο: τους ζητούσε να κραυγάσουν όσο πιο βαθιά μπορούσαν.
   
Ο χαρισματικός Καλιφορνέζος ψυχοθεραπευτής, που ήταν γιος χασάπη και νταλικέρη, γεννημένος στο Λος 'Αντζελες το 1924 και μεγαλωμένος μέσα στη φτώχεια, θεωρείτο «μεσσίας» από ορισμένους που ορκίζονταν στο όνομά του. Θεωρούσε -και οι «πιστοί» του επίσης θεωρούσαν- ότι η θεραπεία της «πρωτογενούς κραυγής» μπορεί να θεραπεύσει τα πάντα, από την κατάθλιψη, τον αλκοολισμό και τον εθισμό στα ναρκωτικά μέχρι τα έλκη στομάχου, την επιληψία, την υπέρταση και το άσθμα - και στην πορεία να φέρει την παγκόσμια ειρήνη. Όπως ο ίδιος έγραψε το 1975, «η πρωτογενής συνείδηση είναι η μόνη ελπίδα για να επιβιώσει η ανθρωπότητα, δίνοντας ένα τέλος στους πολέμους».
   
Φυσικά, η εποχή που ο δρ Τζάνοφ -ο οποίος είχε σπουδάσει ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος 'Αντζελες (UCLA) και αρχικά επί μια εικοσαετία ασκούσε συμβατική ψυχοθεραπεία, προτού καινοτομήσει με την «κραυγή»- έγινε διάσημος, ήταν η κατάλληλη εποχή για αμφισβητίες, πρωτοπόρους και εκκεντρικούς. Επρόκειτο για το τέλος της δεκαετίας του 1960, όταν οι ΗΠΑ και ο υπόλοιπος κόσμος κυνηγούσαν την ουτοπία, γοητεύονταν από την εξέγερση ενάντια στην καταπιεστική κοινωνία και ανέτρεπαν τα καθιερωμένα, μεταξύ άλλων την καθιερωμένη ψυχανάλυση.
   
Το πρώτο βιβλίο του Τζάνοφ «Η πρωτογενής κραυγή» εκδόθηκε το 1970 (αργότερα μεταφράστηκε και στα ελληνικά) και πολύ γρήγορα μετέτρεψε τον συγγραφέα του σε διασημότητα και εκλεκτό καλεσμένο στις αμερικανικές τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές, σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης».
   
Η θεραπεία μέσω κραυγών -που εμπνεύσθηκε από έναν ασθενή του το 1967 ο οποίος άρχισε να κραυγάζει και μετά ένιωσε πολύ καλύτερα- έγινε δημοφιλής στη δεκαετία του 1970, με επίκεντρο το σχετικό ψυχοθεραπευτικό κέντρο, που ο Τζάνοφ ίδρυσε στο Λος 'Αντζελες. Από αυτό, μεταξύ άλλων, πέρασαν για να...ξελαρυγγιαστούν ο Τζον Λένο και η Γιόκο Όνο, οι οποίοι, όπως είπαν, «αξιοποίησαν» καλλιτεχνικά τη νέα μέθοδο στο μουσικό άλμπουμ τους John Lennon/Plastic Ono Band".
   
Η θεραπεία συνήθως διαρκούσε ένα έτος και είχε κόστος περίπου 24.000 δολάρια (με σημερινή αξία). Όπως είπε ο Τζάνοφ σε μια συνέντευξή του το 1971, η θεραπεία του «είναι η πιο σημαντική ανακάλυψη του 20ού αιώνα». Ο πιανίστας Ρότζερ Ουίλιαμς, θεραπευόμενος του Τζάνοφ, τον χαρακτήρισε «έναν από τους πέντε μεγάλους άνδρες της ιστορίας, μαζί με τον Σωκράτη, τον Γαλιλαίο, τον Φρόιντ και τον Δαρβίνο». Κάπως έτσι, κέντρα «πρωτογενούς θεραπείας» ξεπήδησαν και σε άλλες πόλεις των ΗΠΑ, της Ευρώπης κ.α.
   
Σύμφωνα με τη θεωρία του Τζάνοφ, ο οποίος έγραψε αρκετά βιβλία, όλες οι νευρώσεις των ενηλίκων πηγάζουν από έναν «πρωτογενή πόνο» που έχει βιώσει ο καθένας μας ήδη κατά την τραυματική εμπειρία της γέννας, καθώς και στην αρχή της παιδικής ηλικίας. Το τραύμα αυτό μπορεί να θεραπευθεί με «πρωτογενείς κραυγές», κατά προτίμηση μέσα σε ένα θεραπευτικό περιβάλλον που βοηθά τον ασθενή να γυρίσει στη βρεφική ηλικία του (αρκουδάκια, κούκλες, κούνιες κ.α.). Όπως έλεγε ο Τζάνοφ, αυτές οι κραυγές μερικές φορές «θυμίζουν κάποιον που πρόκειται να δολοφονηθεί».
   
Ανάμεσα στις ασθένειες προς θεραπεία, κατέτασσε και την ομοφυλοφιλία, παρόλο που από το 1973 η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση είχε πάψει να τη θεωρεί ασθένεια. Ο Τζάνοφ πάντα επέμενε ότι η θεραπεία του ήταν κάτι πολύ περισσότερο από μια «θεραπεία κραυγών». Μάλιστα, είχε προβλέψει -ατυχώς- ότι η θεραπεία του θα καταστήσει περιττές τις άλλες τεχνικές ψυχοθεραπείας.
   
Αλλοι ψυχολόγοι εξ αρχής είχαν τις αμφιβολίες τους για τη θεραπευτική αξία της θεωρίας και πρακτικής του Τζάνοφ περί συναισθηματικής εκτόνωσης. Αντέτειναν αφενός ότι είναι αβέβαιο κατά πόσο όντως υπάρχει ο αρχικός «πρωτογενής πόνος» και αφετέρου ότι δεν ποτέ δεν υπήρξαν ανεξάρτητες ελεγχόμενες κλινικές μελέτες που να επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα της νέας θεραπείας. 
   
Ο Τζάνοφ μπορεί να μην «έσβησε» τον Φρόιντ και τις άλλες ψυχοθεραπείες, πάντως η μέθοδός του επιβίωσε μέχρι σήμερα και συνεχίζει να παρέχεται σε ασθενείς στις ΗΠΑ από το Primal Institute (με υπεύθυνη την πρώτη του σύζυγο) και από το Janov Primal Center.
   
Αλλά το ψυχοθεραπευτικό κατεστημένο την θεωρεί μάλλον περιθωριακή, αν όχι σκέτο τσαρλατανισμό, στην ίδια κατηγορία με τη θεραπεία μέσω κρυστάλλων ή με τη βοήθεια των αγγέλων και των εξωγήινων (κάτι που ο ίδιος θα θεωρούσε τελείως απαράδεκτο). Το τελευταίο βιβλίο του το 2016, άλλωστε, είχε τίτλο «Πέρα από την πίστη: Αιρέσεις, θεραπευτές, μυστικιστές και γκουρού-Γιατί πιστεύουμε».

Στη γειτονιά των αγγέλων όπου βρίσκεται πια ο Τζάνοφ, ασφαλώς θα έχει κάθε λόγο να κραυγάζει με όλο του το είναι...