Τα σενάρια για το άμεσο μέλλον της Βενεζουέλας

Η κατάσταση στη Βενεζουέλα μπορεί να περιγραφεί με μία μόνο λέξη: χάος. Μία χώρα, δύο πρόεδροι, ο καθένας με το «στρατόπεδό» του εντός και εκτός συνόρων, και στη μέση ο στρατός – που στηρίζει μεν τον «παλιό» Νικολάς Μαδούρο, αλλά φλερτάρει και με τον «νέο» Χουάν Γκουαϊδό. Ποιος θα επικρατήσει τελικά; Και πώς θα λήξει αυτή πολιτική κρίση, η οποία κρατεί χρόνια και τώρα βρίσκεται στο αποκορύφωμά της;
Μόλις πριν από δύο εβδομάδες, ο Μαδούρο ξεκίνησε επισήμως τη θητεία του στον προεδρικό θώκο της χώρας, έπειτα από τις αμφιλεγόμενες εκλογές της περασμένης χρονιάς. Ο διάδοχος του Τσάβες δεν έχει τη στήριξη του λαού. Έχει όμως τη στήριξη του στρατού, η οποία κρίνεται αναγκαία για την επιβίωσή του στην εξουσία.
Ο Χουάν Γκουαϊδό από την άλλη, διεθνώς άσημος έως πρότινος, είναι ο ηγέτης της αντιπολίτευσης και πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης, ο οποίος αυτοανακηρύχθηκε πρόεδρος την περασμένη εβδομάδα. Ο Γκουαϊδό έχει την ευρεία στήριξη του λαού, αλλά όχι του στρατού.
Αμφότεροι, στηρίζονται εν πολλοίς σε «ξένες πλάτες» - ΗΠΑ και δυτικές δημοκρατίες ο Γκουαϊδό, Κίνα,Ρωσία, Τουρκία ο Μαδούρο. Τι θα συμβεί λοιπόν στο εξής; Σύμφωνα με την «Guardian» υπάρχουν τέσσερα πιθανά σενάρια.
1. Ο Μαδούρο παραμένει στην εξουσία, αλλά για πόσο;
Ο Μαδούρο έχει επιβιώσει δύο φόρες σε αντίστοιχες προκλήσεις στο παρελθόν. Μετά τις μαζικές διαδηλώσεις το 2014, έβαλε στο στόχαστρο  αρχηγούς της αντιπολίτευσης, όπως ο πολιτικός μέντορας του Γκουαϊδό, ο Λεοπόλντο Λόπεζ, ο οποίος συνελήφθη και του απαγορεύτηκε η συμμετοχή στις εκλογές. Πέντε χρόνια μετά, βρίσκεται ακόμη σε κατ’  οίκον περιορισμό.

Ένα ακόμη κύμα διαδηλώσεων ξέσπασε το 2017, όταν ο Μαδούρο αποδυνάμωσε τη νομοθετική εξουσία της Εθνοσυνέλευσης, επειδή πέρασε στον έλεγχο της αντιπολίτευσης. Στα αιματηρά εκείνα επεισόδια έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 120 διαδηλωτές και εκατοντάδες ακόμη τραυματίστηκαν. Παρά τη διεθνή καταδίκη, ο Μαδούρο παρέμεινε στη θέση του.
Αυτό δεν φαίνεται και πολύ πιθανό σήμερα. Ο Μαδούρο εξακολουθεί να έχει τη στήριξη σημαντικών συμμάχων, όπως η Ρωσία, η Τουρκία και η Κούβα. Δέχεται όμως παράλληλα μία πρωτοφανή διεθνή πίεση, ακόμη και από χώρες της Λατινικής Αμερικής.  
Τα ανώτερα στελέχη του στρατού δείχνουν την υποστήριξή τους στον αρχηγό του κράτους, ο οποίος με τη σειρά του τούς επιβραβεύει τοποθετώντας τους σε θέσεις εξουσίας. Δεν συμβαίνει ωστόσο το ίδιο και με τα κατώτερα κλιμάκια που βιώνουν όπως όλοι οι πολίτες την εξαθλίωση.  Για να επιβιώσει συνεπώς για τρίτη φορά ο Μαδούρο, σχολιάζει η «Guardian», θα πρέπει να έχει στο πλευρό του τον στρατό – με το «αζημίωτο».
2. Ο Μαδούρο θα αντικατασταθεί ή θα γίνει στρατιωτικό πραξικόπημα
Μία άλλη διέξοδος από την κρίση - αν και μη επωφελής για τους πολίτες - θα ήταν ένα στρατιωτικό πραξικόπημα και η ανάδειξη προέδρου είτε στρατιωτικού είτε κάποιου πολίτη. Αυτό το σενάριο βέβαια φέρει πολλές ομοιότητες με τη νυν κατάσταση: κλεπτοκρατία, κακοδιοίκηση,  απολυταρχισμός.    
Πιθανοί διάδοχοι του στρατού θα είναι είτε ο υπολοχαγός του Μαδούρο, Διοσδάδο Καμπέλο, ή ο υπουργός άμυνας Βλαντιμίρ Παντρίνο, οι οποίοι και οι δύο έχουν την υποστήριξη του στρατού αλλά όχι του λαού. Από τους πολιτικούς, θα μπορούσε να είναι είτε η αντιπρόεδρος Ντέλσι Ροντρίγκες ή ο προκάτοχός της Ταρέκ Ελ Αϊσάμι, αμφότεροι παρίες διεθνώς.
Το βέβαιο ωστόσο είναι ότι η αλλαγή στην ηγεσία δεν θα καταλαγιάσει την οργή της αντιπολίτευσης, η οποία είναι αποφασισμένη να αποκαταστήσει τη δημοκρατία. Εάν δεν υπάρξουν συνεπώς πολιτικές επιλογές, δεν αποκλείεται οι αντίπαλοι του καθεστώτος να στραφούν στον ένοπλο αγώνα – με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τη Λατινική Αμερική και το ιστορικό της στην καταστολή τέτοιων κινημάτων.
Επιπλέον, εάν ο νέος ηγέτης δεν καταφέρει να δώσει πνοή στην οικονομία της χώρας που αιμορραγεί διαρκώς, εκατομμύρια Βενεζουελάνοι θα συνεχίσουν να μεταναστεύουν ομαδόν.
3. Αλλαγή καθεστώτος ή διαπραγμάτευση της αποχώρησης Μαδούρο
Η μετάβαση στη δημοκρατία θα ήταν ο πιο εύκολος τρόπος για να ξεπεραστεί το σημερινό αδιέξοδο. Αλλά ο Μαδούρο έχει λίγα να κερδίσει και πολλά να χάσει εάν παραδώσει την εξουσία.
Ακόμη και αν συμφωνήσει να παραχωρήσει την εξουσία, δεν θα θέλει να διακινδυνεύσει οποιαδήποτε αναγνώριση της αυταρχικής του διακυβέρνησης - ούτε και οι χιλιάδες δημόσιοι και στρατιωτικοί αξιωματούχοι που την επέτρεψαν.
Ο Γκουαϊδό έχει υποσχεθεί αμνηστία στα μέλη του στρατού που θα βοηθήσουν  «στην αποκατάσταση της δημοκρατίας». Υπάρχει βάση σε μια τέτοια κίνηση λέει ο Δημήτρης Πάντουλας, σύμβουλος στο Καράκας, φέροντας ως παράδειγμα την ειρηνευτική συμφωνία στην Κολομβία το 2016. «Δεν μπορείς να έχεις δεκάδες χιλιάδες στην εξορία ή να δικάζονται από τα κοινά δικαστήρια. Θα επικρατούσε χάος», εξηγεί.
Ο Μαδούρο και ο στενός του κύκλος πιθανότατα θα πρέπει να φύγουν από τη χώρα, αλλά πού θα μπορούσαν να πάνε; Οι μόνες δυνάμεις που τον στηρίζουν είναι η Ρωσία, η Κίνα, η Κούβα και η Τουρκία αλλά δεν είναι σαφές εάν θα υπάρξει κίνητρο για κάποια από αυτές τις χώρες να τον δεχτούν.
4. Πόλεμος
Ο Μαδούρο επιμένει στη γραμμή του προκατόχου του εκτοξεύοντας αντιαμερικανικές κορόνες και κατηγορώντας για όλα τα δεινά της Βενεζουέλας την ιμπεριαλιστική εκστρατεία «του οικονομικού πολέμου» των ΗΠΑ.
Έως σήμερα έχει δουλέψει η τακτική αυτή. Πολιτικοί αναλυτές ωστόσο εκφράζουν φόβους ότι πλέον γεράκια στην Ουάσιγκτον και στο Καράκας θα μπορούσαν να οδηγήσουν τις δύο χώρες σε μία πραγματική σύγκρουση.
 Η κρίση στη Βενεζουέλα έχει προκαλέσει τη μεγαλύτερη μεταναστευτική ροή στη σύγχρονη ιστορία της Λατινικής Αμερικής. «Εάν η κατάσταση επιδεινωθεί, η πίεση για ένα στρατιωτικό χτύπημα που θα τερμάτιζε το αδιέξοδο, πιθανότατα να αυξηθεί», επισημαίνει ο Φιλ Γκάνσον, σύμβουλος στην Crisis Group του Καράκας. Και αυτό είναι κάτι που όλοι θα έπρεπε να προσπαθούμε να αποφύγουμε».
Αν και για την ώρα μία τέτοια σύγκρουση φαντάζει μακρινή, οι δεξιές κυβερνήσεις της Βραζιλίας και της Κολομβίας θα μπορούσαν να συνυπογράψουν έναν συνασπισμό υπό τις ΗΠΑ ενάντια στον Μαδούρο.
Ένας τέτοιος πόλεμος – ο πρώτος ανάμεσα σε δύο κράτης της Λατινικής Αμερικής εδώ και 80 χρόνια - θα είναι παρατεταμένος, αιματηρός και απρόβλεπτος. Οι ανησυχίες αυξήθηκαν όταν ο Αμερικανός σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζον Μπόλτον φωτογραφήθηκε με ένα σημείωμα, το οποίο έγραφε «5.000 στρατεύματα στην Κολομβία».
Αναλυτές εκτιμούν ότι ο Μπόλτον μπλοφάρει. Συμφωνούν ωστόσο ότι ένας πόλεμος Κολομβίας – Βενεζουέλας θα ήταν καταστροφικός, καθώς και οι δύο χώρες διαθέτουν ισχυρές αεροπορικές δυνάμεις, γι ’αυτό θα είναι ένας πόλεμος με συνέπειες στις υποδομές, στις στρατιωτικές βάσεις και τις πόλεις, και όχι μόνο στα σύνορα.