Με μεγάλη μου έκπληξη διάβασα προχθές στο e-kriti για την αγωνιώδη προσπάθεια που κάνει μια τάση Ανωγειανών με επικεφαλής τον πρόεδρο του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Ανωγείων κ. Βασίλη Σμπώκο να κατοχυρώσει τον αντικριστό, παραδοσιακό τρόπο ψησίματος - το Αντικριστό όπως είναι ευρέως γνωστό - ως Ανωγειανό Οφτό.
Όπως μας περιγράφει το δημοσίευμα, ο κ.Σμπώκος θεωρεί πως από τα Ανώγεια ξεκίνησε αυτός ο τρόπος ψησίματος το παρθενικό του ταξίδι και αργότερα επεκτάθηκε και σε άλλα μέρη της Κρήτης, με πρώτους διδάξαντες τους Ανωγειανούς. Αρα, όπως προκύπτει από την παραπάνω θέση, όλοι οι υπόλοιποι πέριξ των υπωρειών του Ψηλορείτη, ενώ βίωναν τις ίδιες συνθήκες στο ίδιο περιβάλλον ιδέα δεν είχαν για το Αντικριστό.
Θράσος; Άγνοια; Συλλογική ιδιοτέλεια εκ μέρους ενός; Αφέλεια;
Δεν ξέρω τί από όλα ή άν ένας συνδυασμός των παραπάνω πραγμάτων οδήγησε τους θιασώτες αυτής της ιδέας και το φίλο και κατά τα άλλα συμπαθή κ. Σμπώκο σε αυτές τις ενέργειες. Στο πρόσφατο Διεθνές Συνέδριο με τίτλο «Οι γεωγραφικές ενδείξεις ως πνευματική ιδιοκτησία της ΕΕ και η συμβολή τους στην ανάπτυξη των περιφερειών», που διοργάνωσε η Περιφέρεια Κρήτης, πρωτομίλησε για αυτή τη «φαΐνή» ιδέα που είχε και εκεί ήδη υπήρξαν οι πρώτες αντιδράσεις από τους παρευρισκόμενους. Αλλά δεν πτοήθηκε, τουναντίον, προχώρησε στο επόμενο διάστημα ένα βήμα παραπέρα την «ιδέα» και δημοσίευσε το συγκεκριμένο άρθρο.
Υποχρεούμαι να απαντήσω σε αυτές τις ενέργειες προσωπικά, κατά πρώτον γιατί - ειρωνεία της τύχης - ενώ όλη αυτή η προσπάθεια γίνεται για την διασφάλιση των «πνευματικών δικαιωμάτων» ξεκινά με κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων.
Η φωτογραφία που συνοδεύει το άρθρο, έχει κάνει τον γύρo του διαδικτύου και έχει προβληθεί σε όλα τα σάιτ αποτελεί προϊόν κλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας. Η φωτογραφία είναι παρμένη από την επαγγελματική ιστοσελίδα της οικογενειακής μας επιχείρησης, www.antikristo.com και τι ειρωνεία το «Ανωγειανό οφτό» που θεωρούν πως απεικονίζεται, είναι από τον Άγιο Βλάσση Ηρακλείου και ακόμα χειρότερα ψημένο από Ζωνιανούς βοσκούς που έχουν μετοικίσει εδώ και πολλά χρόνια στο χωριό και μαζί τους «δυστυχώς» για κάποιους έφεραν και τις συνήθειες του τόπου τους.
Δευτερευόντως απαντώ, γιατί η καταγωγή μου είναι από τον πάνω Μυλοπόταμο (από το Βενί το γένος του πατρός και Ζωνιανά το γένος της μητέρας μου) και ίσως αυτό μου δίνει το προνόμιο να έχω άποψη. Έχω μοιραστεί βίωμα με γεροντότερους και μέσα από την μνήμη τους έχω μία πιο μακροσκοπική οπτική στο παρελθόν.
Τις παραπάνω ανυπόστατες αξιώσεις έρχεται να τις ανατρέψει όμως η λογική των πραγμάτων που έχει να κάνει α)Με την παράδοση τον ηθών που περνάει με το βίωμα από γενιά σε γενιά και β) με τα ιστορικά και εθνολογικά στοιχεία τα οποία είναι προϊόν έρευνας που προκύπτει με κάποια βασικά εργαλεία, (αρχαιολογικά ευρήματα, προφορική παράδοση, ευρήματα λαϊκής τέχνης, φιλολογικές πηγές κ.α.)
Ως προς την ιστορική τεκμηρίωση τώρα, αναφορές υπάρχουν στα βιβλία του κύριου Νίκου Ψιλάκη, οτι ο συγκεκριμένος τρόπος ψησίματος έρχεται από την αρχαιότητα - μάλλον πριν να δημιουργηθούν τα Ανώγεια. Παρουσιάζει χωρία από τον Όμηρο που περιγράφουν τη συνήθεια όπως στα νεώτερα χρόνια διενεργείται στα χωριά γύρω από τον Ψηλορείτη. Σε ορισμένες περιπτώσεις η μέθοδος συναντάται στις Χανιώτικες Μαδάρες και στα Λασιθιώτικα βουνά χωρίς να αναφέρει πουθενά τα Ανώγεια ξεχωριστά.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της φωτογραφίας από κουρές της οικογένειας Λίτινα στα Πλατάνια Αμαρίου όπου προ δεκαπενταετίας βρέθηκα και κατέγραψα ογδοντακονταετείς γέροντες να μου λένε ότι θυμούνταν αυτόν τον τρόπο ψησίματος από τους προ-παππούδες τους δηλαδή τέλη 18ου - αρχές 19ου αιώνα.
Το να γίνει μία συλλογική προσπάθεια από όλα τα χωριά που βρίσκονται γύρω από τον Ψηλορείτη, μέσα από τους αρμόδιους θεσμικούς φορείς, ώστε να κατοχυρωθεί ο τίτλος «Εγγυημένο Παραδοσιακό Ιδιότυπο Προϊόν (ΕΠΙΠ)» για το Αντικριστό, όπως είναι γνωστό σε όλη την ευρύτερη περιοχή θα μπορούσα να το καταλάβω. Και αυτό, ωστόσο, εξετάζεται, αφού εάν κάποιος διαθέτει στοιχειώδη διάκριση και σηκώσει λίγο το κεφάλι από τον μικρόκοσμό
του, θα δει ότι δεν είμαστε εμείς το κέντρο του κόσμου:
Παρόμοιες συνήθειες, θα πρέπει να γνωρίζουμε, πως απαντώνται σε πολλά μέρη του κόσμου, από την Ουρουγουάη, την Αργεντινή, τη Βραζιλία εώς και την Μέση Ανατολή και την Παταγονία (κατά την αναφορά που κάνει σε πρόσφατο άρθρο του ο συγγραφέας - ερευνητής Νίκος Ψιλάκης για αντικριστά). Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι μάλλον ο συγκεκριμένος τρόπος ψησίματος δεν αποτελεί ούτε καινοτόμα ούτε μονοπώλιο ενός χωριού ή μιας περιοχής.
Με όλα τα παραπάνω δημιουργούνται ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν από τον κ.Σμπώκο, αλλά και από εκπροσώπους φορέων των περιοχών γύρω από τον Ψηλορείτη:
Οι παραπάνω αξιώσεις είναι ευσεβείς πόθοι του κ.Σμπώκου ή έχει συγκληθεί ΔΣ κάποιου φορέα και κατόπιν κοινής απόφασης θέλουν να καταρτίσουν φάκελο για το έν λόγο εγχείρημα; Αν ναί καλό θα είναι να παρουσιαστούν τα πρακτικά του συμβουλίου.
Όπως υποστηρίζει ο κ.Σμπώκος η έν λόγο τεχνική ξεκίνησε από βοσκούς των Ανωγείων. Δηλαδή οι βοσκοί των χωριών Λειβάδια Ζωνιανά, Αξός, Κράνα, Βενί και όλων των όμορων χωριών της περιοχής, με τί τρόπο έψηναν τα οζά τους την εποχή που στα Ανώγεια ανακάλυπταν το Αντικριστό;
Όπως διατυπώθηκε στο άρθρο, στην προσπάθεια αυτή αρωγός είναι η Περιφέρεια Κρήτης. Εγώ προσωπικά επικοινώνησα και με τους αρμόδιους αντιπεριφερειάρχες αλλά και με τον ίδιο τον Περιφερειάρχη κ.Αρναουτάκη, οι οποίοι με διαβεβαίωσαν ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση η Περιφέρεια να δώσει χείρα βοηθείας, ούτε για αστείο, σε τέτοιου είδους εγχείρημα. Τελικά τί από τα δύο ισχύει;
Όπως αναφέρθηκε στο δημοσίευμα έχουν ήδη γίνει οι πρώτες επαφές με καθηγητές του ΤΕΙ Κρήτης και ερευνητές του ΙΤΕ, προκειμένου να γίνουν τα βήματα εκείνα, να αξιολογηθούν τα δεδομένα και να καταρτισθεί ένας άρτιος φάκελος. Έχουν την ευγενή καλοσύνη να μας κοινοποιήσουν τα ονόματα των καθηγητών και των ερευνητών για να μας δώσουν ένα πρώτο δείγμα αξιοπιστίας όσο αφορά το πλαίσιο της έρευνας;
Οι πολιτιστικοί σύλλογοι των περιοχών Αμαρίου, Μυλοποτάμου, Πάνω Ρίζας κ.α. ετοιμάζονται να απαντήσουν με επιστολές αντίδρασης για αυτήν την καπήλευση του κοινού πολιτιστικού πλούτου. Οι δήμαρχοι και οι εκπρόσωποι φορέων των παραπάνω περιοχών θα τοποθετηθούν επί του θέματος;
Θα περιμένω με μεγάλο ενδιαφέρον τις απαντήσεις από τον κύριο Σμπώκο και από τους εκπροσώπους των σχετικών φορέων.
Με εκτίμηση,
Κωστής Δαμαβολίτης
