Εργασιακός μεσαίωνας, απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, ανασφάλεια, απογοήτευση, αγανάκτηση, είναι μόνο μερικοί από τους όρους που συναντά πλέον κανείς διαβάζοντας ρεπορτάζ και εκθέσεις που αφορούν την αγορά εργασίας στην Ελλάδα. Η ανεργία βρίσκεται περίπου στο 25%, οι ευέλικτες μορφές εργασίας (ημιαπασχόληση, εκ περιτροπής εργασία κτλ) κυριαρχούν και σύμφωνα με στοιχεία του ΙΝΕ ΓΣΕΕ οι απλήρωτοι εργαζόμενοι ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο. Η τελευταία έρευνα δε της Randstad, αναφέρει ότι το 40% των εργαζομένων για το γ’ τρίμηνο του 2016 θεωρεί πιθανή την απόλυση του το επόμενο διάστημα.
Το ekriti.gr αναδεικνύει σήμερα μία ιδιαίτερη πτυχή που συνδέεται με την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, αυτήν της απλήρωτης εργασίας. Ο επιθεωρητής εργασίας του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) Ηρακλείου κ. Μανώλης Αμαργιωτάκης και ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Ηρακλείου κ. Στέλιος Βοργιάς μιλώντας στο ekriti.gr περιγράφουν το «φαινόμενο» -όπως και οι δύο χαρακτηριστικά δηλώνουν- της απλήρωτης εργασίας αλλά δίνουν και χρήσιμες συμβουλές στους εργαζομένους για το πώς μπορούν να διεκδικήσουν τα δεδουλευμένα τους. Το φαινόμενο της απλήρωτης εργασίας παρουσιάστηκε από την αρχή της κρίσης, δήλωσε στο ekriti.gr ο πρόεδρος του ΕΚΗ κ. Στέλιος Βοργιάς. Οι τράπεζες μείωσαν τη χρηματοδότηση προκαλώντας οικονομική «ασφυξία» στους επιχειρηματίες, με αποτέλεσμα οι δεύτεροι να αναζητήσουν έναν νέο «χρηματοδότη». «Ο νέος χρηματοδότης των επιχειρήσεων και μάλιστα με 0% επιτόκιο είναι ο εργαζόμενος», συμπλήρωσε ο κ. Βοργιάς. Οι υποθέσεις που φτάνουν στο ΕΚΗ αφορούν διαστήματα μη καταβολής μισθών από 3 έως 12 μήνες συνήθως.
Καταβολή των δεδουλευμένων αμέσως μετά την καταγγελία
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι οι περισσότερες περιπτώσεις που φτάνουν στο ΣΕΠΕ με μορφή καταγγελιών για μη καταβολή δεδουλευμένων, αμέσως μετά την παρέμβαση της υπηρεσίας, τα δεδουλευμένα καταβάλλονται κανονικά. Το συγκεκριμένο θέμα έθιξε και ο πρόεδρος του ΕΚΗ και συγκεκριμένα ο κ. Βοργιάς δήλωσε ότι «είναι βέβαια άξιο απορίας το γεγονός ότι αρκετές επιχειρήσεις επικαλούνται την οικονομική κρίση, την έλλειψη ρευστότητας για τη μη καταβολή των μισθών, μόλις όμως ξεκινήσει η διαδικασία από το ΕΚΗ ή/και το ΣΕΠΕ, αυτές οι επιχειρήσεις βρίσκουν άμεσα τα χρήματα και πληρώνουν τους εργαζόμενούς τους».
Επισιτιστικός κλάδος και ξενοδοχεία, πρωταθλητές στην καθυστέρηση καταβολής μισθών
Μεγάλο πρόβλημα υπάρχει στον επισιτιστικό κλάδο και στα ξενοδοχεία. Υπάρχουν ξενοδοχεία που καθυστερούν τις πληρωμές δύο ή τρεις μήνες. Ο επιθεωρητής εργασίας κ. Αμαργιωτάκης ανέφερε επίσης ότι υπάρχουν περιπτώσεις ξενοδοχείων που δεν αποπληρώνουν επιδόματα και αποζημιώσεις αδείας με τη λήξη της σύμβασης, αλλά η εξόφληση αυτών γίνεται ακόμα και την επόμενη σεζόν.
(Ο επιθεωρητής ΣΕΠΕ κ. Μανώλης Αμαργιωτάκης)
Στο ίδιο θέμα αναφέρθηκε και ο κ. Βοργιάς, υπάρχουν περιπτώσεις ξενοδοχείων που παρότι έχουν 100% πληρότητα, καθυστερούν την καταβολή των μισθών στους εργαζομένους. Στον συγκεκριμένο κλάδο βέβαια, σύμφωνα με τον κ. Βοργιά, υπάρχουν ακόμα δυσκολότερα θέματα προς επίλυση όπως αυτά της μαύρης εργασίας, τη δήλωση 4ώρης εργασίας ενώ οι εργαζόμενοι εργάζονται μέχρι και 10ώρα, νέα παιδιά που παίρνουν ελάχιστο ποσό το μήνα κάποιες φορές της τάξης των 250 ευρώ και δουλεύουν πραγματικά από το πρωί έως το βράδυ.
Υπάρχουν βέβαια και εργοδότες, συμπληρώνει ο κ. Βοργιάς, οι οποίοι προκαλούν. «Έχουμε δει ξενοδόχο, όπου έχει απλήρωτους εργαζόμενους αλλά παρόλα αυτά ξεκινάει να χτίζει νέα μονάδα. Αυτό είναι πρόκληση» επισημαίνει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Ηρακλείου.
Ενώσεις αγροτικών συνεταιρισμών, βιοτεχνίες, εταιρείες security, αλλά και επιχειρήσεις από διάφορους κλάδους συμπληρώνουν τη λίστα των επιχειρήσεων που παρατηρείται καθυστέρηση στην καταβολή των δεδουλευμένων.
(Ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Ηρακλείου κ. Στέλιος Βοργιάς)
Οι υποθέσεις που φτάνουν στο ΕΚΗ πραγματικά σοκάρουν ακόμα και σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, όπως αυτή που διανύουμε τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας. Χαρακτηριστικό περιστατικό αυτό που συνέβη λίγο καιρό πριν όπου εργοδότης κατέβαλλε τη μισθοδοσία στην τράπεζα, ο εργαζόμενος έκανε την ανάληψη και μέρος των χρημάτων επέστρεφε στον εργοδότη. Σε άλλη υπόθεση που έφτασε στο ΕΚΗ, εργοδότης δήλωσε ευθαρσώς «ότι δεν γουστάρω τον συγκεκριμένο εργαζόμενο και δεν τον πληρώνω», με αυτό ευτυχώς να αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό.
Μείωση των καταγγελιών
Μεταξύ των συμπερασμάτων που προκύπτουν είναι ότι ενώ οι περιπτώσεις καθυστέρησης καταβολής των δεδουλευμένων αυξάνονται, τόσο μειώνονται οι καταγγελίες στις αρμόδιες αρχές. ΕΚΗ και ΣΕΠΕ συμφωνούν ότι μεταξύ των λόγων που οι εργαζόμενοι δεν καταφεύγουν σε καταγγελία είναι η υπομονή που κάνουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι. Οι εργαζόμενοι «βάζουν πλάτη», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Βοργιάς σε επιχειρήσεις όπου μέχρι πρότινος ήταν συνεπείς. Ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα στήριξης των εργαζομένων προς τις επιχειρήσεις είναι αυτό που συμβαίνει στις ενώσεις αγροτικών συνεταιρισμών. Οι εργαζόμενοι στις ενώσεις, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΕΚΗ, πιστεύοντας στο θεσμό κάνουν υπομονή για την καταβολή των δεδουλευμένων τους και ενώ το τελευταίο διάστημα καταβάλλονται κάποια ποσά έναντι, η καθυστέρηση μπορεί να φτάνει έως και 14 μισθούς.
Ο επιθεωρητής εργασίας κ. Μανώλης Αμαργιωτάκης πρόσθεσε ότι μία επιπλέον αιτία της μείωσης των καταγγελιών είναι η συνήθεια. Όταν ξεκίνησε η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, οι εργαζόμενοι αντιδρούσαν άμεσα και προχωρούσαν σε καταγγελία. Με το πέρασμα των ετών, η μη καταβολή δεδουλευμένων γινόταν όλο και συχνότερα, οι εργαζόμενοι «συνήθισαν» και με κύριο χαρακτηριστικό την υπομονή και την απογοήτευση, δεδομένου ότι συμβαίνει πλέον σε αρκετές επιχειρήσεις δεν οδηγούνται στην καταγγελία.
Ο φόβος του εργαζόμενου ότι μία καταγγελία μπορεί να οδηγήσει είτε στην απόλυση του, είτε στην δημιουργία κακού κλίματος εντός της εργασίας και με δεδομένη την υψηλή ανεργία είναι επίσης βασική αιτία μη κατάθεσης καταγγελίας στο ΣΕΠΕ, σύμφωνα με τον κ. Αμαργιωτάκη. Παράλληλα, δεδομένου ότι πραγματικά υπάρχουν επιχειρήσεις που δυσκολεύονται να καταβάλλουν τη μισθοδοσία, οι εργαζόμενοι το κατανοούν διότι γνωρίζουν ότι δεν συμβαίνει με δόλο και κάνουν υπομονή μέχρι να πληρωθούν, συμπληρώνει ο επιθεωρητής εργασίας. Είναι σημαντικό βέβαια να αναφερθεί, ότι συνήθως εκείνοι που οδηγούνται σε καταγγελία στο ΣΕΠΕ είναι υπάλληλοι που είτε έχουν απολυθεί, είτε έχουν παραιτηθεί.
Τα νούμερα είναι αυτά που αποτυπώνουν ξεκάθαρα την τάση μείωσης των καταγγελιών, παρότι φέτος παρατηρήθηκε μία μικρή αύξηση σε σχέση με το 2015. Συγκεκριμένα, για το διάστημα από 1/1 έως 20/9 έχουμε 331 καταγγελίες για το 2013, 290 καταγγελίες για το 2014, 240 καταγγελίες για το 2015 και 258 καταγγελίες για το 2016 σε επίπεδο Νομού Ηρακλείου. Σε επίπεδο Κρήτης, τα στοιχεία αναφέρουν 581 καταγγελίες για το σύνολο του 2015, ενώ για το 2016 μέχρι σήμερα έχουν γίνει μόλις 267 καταγγελίες. Οι περισσότερες από αυτές τις καταγγελίες έχουν επιλυθεί.
Παρότι βέβαια τα νούμερα των επώνυμων καταγγελιών μειώνονται, ο κ. Αμαργιωτάκης σημείωσε ότι έχει παρατηρηθεί αύξηση στις ανώνυμες καταγγελίες που μπορεί κάποιος να κάνει στον τετραψήφιο αριθμό 15512.
Δικαιώματα εργαζομένων
Τόσο ο κ. Αμαργιωτάκης, όσο και ο κ. Βοργιάς, αυτό που συστήνουν στους εργαζόμενους ως πρώτο βήμα είναι η προσπάθεια συνεννόησης με τον εργοδότη και η προσπάθεια διακανονισμού των οφειλών. Ένα μήνυμα προς τους εργαζόμενους από τον επιθεωρητή εργασίας είναι ότι αφού εξαντληθούν όλα τα περιθώρια συνεννόησης, οι εργαζόμενοι μπορούν να προσφύγουν σε ανώνυμη ή επώνυμη καταγγελία στην επιθεώρηση εργασίας, διότι αυτή αρκετές φορές οδηγεί σε καταβολή των δεδουλευμένων.
«Ο νόμος είναι σαφέστατος και η μη καταβολή των δεδουλευμένων αποτελεί ποινικό αδίκημα. Ακόμα και η ολιγοήμερη καθυστέρηση, μπορεί κάποιος να προσφύγει νομικά διότι αποτελεί ποινικό αδίκημα. Ο νόμος βέβαια προβλέπει αυτόφωρη διαδικασία στη μη καταβολή των δώρων, για αυτό υπάρχουν και φαινόμενα όπου ενώ υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση στους μισθούς, τα δώρα καταβάλλονται στην ώρα τους», δήλωσε ο κ. Βοργιάς.
Υπάρχει η δυνατότητα να μην κάνει κάποιος καταγγελία μεμονωμένα, αλλά όλοι οι εργαζόμενοι της επιχείρησης. Αν υπάρχει επιχειρησιακό σωματείο μπορεί να ζητήσει σύσκεψη από την τριμερή, όπου στην τριμερή επιτροπή συμμετέχουν εκπρόσωποι του συνδικάτου, του εργοδότη και το ΣΕΠΕ. Μεμονωμένος εργαζόμενος μπορεί επίσης να κάνει επώνυμη ή ανώνυμη καταγγελία στην επιθεώρηση εργασίας. Η υπηρεσία αποστέλλει κλήση στον εργοδότη που του γνωρίζει ότι υπάρχει καταγγελία για συγκεκριμένο θέμα και τον καλεί σε συγκεκριμένο ραντεβού στο οποίο γίνεται προσπάθεια επίλυσης της διαφοράς. Τις περισσότερες φορές οι διαφορές επιλύονται.
Η επίσχεση εργασίας και η δικαστική προσφυγή είναι επίσης τρόποι διεκδίκησης των δεδουλευμένων. Είναι πολύ σημαντικό να αναφερθεί ότι ο εργαζόμενος μπορεί να διεκδικήσει δεδουλευμένα έως και τα τελευταία 5 έτη. Αν όμως ο εργαζόμενος προχωρήσει σε αγωγή εντός της πενταετίας, όσα χρόνια και να περάσουν δεν διαγράφονται οι οφειλές.
Η έλλειψη ελεγκτικών μηχανισμών
Κλείνοντας, θα πρέπει να επισημανθεί ότι το σώμα επιθεώρησης εργασίας είναι αποδεκατισμένο. Είναι ενδεικτικό ότι στο Νομό Ηρακλείου είναι μόλις 5 επιθεωρητές. Ο αριθμός είναι πολύ μικρός για να καλύψει όλες τις ανάγκες και όλα τα περιστατικά.
Ο Νομός Ηρακλείου βέβαια κατέχει μια πρωτιά. Θεωρείται ο δυσκολότερος νομός σε ότι αφορά τις εργασιακές διαφορές και καταβάλλονται τεράστιες προσπάθειες. Η επιθεώρηση εργασίας του Νομού Ηρακλείου δίνει συχνά συμβουλές σε τμήματα από όλη την Ελλάδα. Η δυσκολία βέβαια αυτή συνδέεται με την πολύ καλή ενημέρωση των εργαζομένων, οι οποίοι γνωρίζουν τα δικαιώματά τους.
Στην έλλειψη προσωπικού στους ελεγκτικούς μηχανισμούς, αναφέρθηκε και ο πρόεδρος του ΕΚΗ. Ο κ. Βοργιάς αναγνώρισε για μία φορά ακόμα τις φιλότιμες προσπάθειες του ΣΕΠΕ, αλλά η υποστελέχωση της υπηρεσίας είναι, όπως είπε, μεγάλο πρόβλημα.
Μαρία Γιαμπουλάκη
