Τέσσερις ναοί με πλούσια ιστορία αιώνων, θλιβερό παρόν και αβέβαιο μέλλον βρίσκονται αναξιοποίητοι και σε κίνδυνο αυτή τη στιγμή στην πόλη του Ηρακλείου αποτελώντας περιουσία ιδιωτών , μετά την ανταλλαγή περιουσιών που συνόδευσε την αποχώρηση των Τούρκων από το Χάνδακα.
Ο Άγιος Ονούφριος, ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής, η Αγία Αναστασία και ο Άγιος Γεώργιος ο Βενέτικος ,παρότι ιδιωτική περιουσία, έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία και αναζητείται τρόπος, εδώ και χρόνια, από το Δήμο και την αρμόδια Εφορία Αρχαιοτήτων για να σωθούν και να αναδειχθούν.
«Οι ιδιοκτήτες τους είναι υποχρεωμένοι να τις κρατούν σε καλή κατάσταση και να κάνουν εργασίες αναστήλωσης τους , πράγμα που δεν κάνουν» τονίζει στο Ράδιο Κρήτη η προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Βασιλική Συθιακάκη.
Σύμφωνα με την ίδια ,ειδικά για την περίπτωση του Αγίου Ιωάννη ,στη συμβολή των οδών Καρτερού και 1821, υπάρχει ένας μεγάλος όγκος αλληλογραφίας με τους ιδιοκτήτες της για να μεριμνήσουν ώστε να μην καταρρεύσει το κτίριο.
Ωστόσο, εξηγεί η κ Συθιακάκη, ο Νόμος δεν επιτρέπει στην υπηρεσία της ,παρότι βλέπει την τεράστια ανάγκη για εργασίες στα συγκεκριμένα μνημεία , να κάνει κάτι παραπάνω από το να πιέζει εκείνους στους οποίους ανήκουν να τα κρατούν σε καλή κατάσταση.
Βέβαια υπάρχει η δυνατότητα οι ιδιοκτήτες των ναών αυτών να τους παραχωρήσουν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα στο Δήμο Ηρακλείου κι εκείνος να κάνει όλα τα αναγκαία για την συντήρηση , αναστύλωση και ανάδειξη τους, πράγμα που όμως μέχρι σήμερα δεν έχει καταστεί εφικτό.
Η κ Συθιακάκη είναι σε συννενόηση με τη νέα Δημοτική Αρχή σε μια προσπάθεια εξεύρεσης λύσης γιατί αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να διαιωνιστεί, τα μνημεία κινδυνεύουν ενώ θα προσέφερε πολλά στην πόλη μας η αξιοποίηση τους.
Είμαστε σε διαρκή επαφή με την Πολεοδομία, την Εφορία Αρχαιοτήτων, το Τμήμα Παλιάς πόλης έτσι ώστε να καταγράψουμε τα διατηρητέα κτίρια, να δούμε ποια είναι ώριμα και να προχωρήσουμε με όποια δυνατότητα μας δίνει ο νόμος και οι διαθέσιμες χρηματοδοτήσεις από το Πράσινο Ταμείο, σε εξαγορά και αξιοποίηση τους, δηλώνει ο αντιδήμαρχος Χωροταξικού Σχεδιασμού και Πολεοδομίας Γιάννης Αναστασάκης.
Να πούμε πως η σχετική νομοθεσία δίνει το δικαίωμα στο Δήμο, αν το θελήσει και βρει κονδύλια, να απαλλοτριώσει τους χώρους όπου βρίσκονται οι διατηρητέοι ιδιωτικοί ναοί . Μάλιστα όταν οι αναγκαστικές απαλλοτριώσεις αφορούν σε διατηρητέα κτίρια η αντικειμενική αξία τους έχει έκπτωση τουλάχιστον 50% ,οπότε οι ιδιοκτήτες τους , κάποιοι εκ των οποίων ζητούν εξωφρενικά ποσά σήμερα για να πουλήσουν τα ακίνητα όπου βρίσκονται οι εκκλησίες, θα αναγκαστούν να δεχθούν πολύ χαμηλότερα τιμήματα από εκείνα που ελπίζουν να εισπράξουν.
Ν αναφέρουμε τέλος πως η προηγούμενη Δημοτική Αρχή είχε υποβάλλει πρόταση για να χρηματοδοτηθεί η αγορά του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή -που έχει βγει προς πώληση με το πωλητήριο να φιγουράρει στα προστατευτικά δίκτυα που έχουν τοποθετηθεί γύρω του- στο Πράσινο Ταμείο, όμως η διαδικασία δεν προχώρησε γιατί το ποσό ήταν τεράστιο και θα έβγαζε εκτός χρηματοδοτήσεων από το συγκεκριμένο ταμείο όλους τους υπόλοιπους δήμους.
Ούτε όμως οι διαπραγματεύσεις με τους ιδιοκτήτες του Αγίου Ιωάννη και της Αγίας Αναστασίας, για να περιέλθουν οι ναοί με άλλο τρόπο στο Δήμο, είχαν αποδώσει καρπούς κι έτσι το πρόβλημα παραμένει.
Ο Άγιος Ονούφριος όπως είναι σήμερα από ψηλά
Άγιος Ονούφριος
Ο ορθόδοξος ναός του Αγίου Ονουφρίου είναι σήμερα ένας «φυλακισμένος» ναός ανάμεσα σε πολυκατοικίες και καταστήματα, σχεδόν άγνωστός στους σύγχρονους Ηρακλειώτες αφού δεν είναι ορατός παρά μόνο από ψηλά.
Βρίσκεται στη μέση του οικοδομικού τετραγώνου που περιβάλλεται από τις οδούς 1866 - Τσικριτζή – Έβανς και ,όπως δείχνουν οι φωτογραφίες του ekriti.gr ,είναι ελάχιστα ορατός ο τρούλος του από χαμηλά, στην οδό Καρτερού , και κάπως καλύτερα από ψηλά από τις ταράτσες παρακείμενων πολυκατοικιών, χωρίς όμως να υπάρχει τρόπος πρόσβασης για να τον δει κάποιος από κοντά , πλην των ανθρώπων που τον καθαρίζουν και τον συντηρούν,όπως όπως.
Τον Άγιο Ονούφριο τον βρίσκουμε σε κατάλογο των εκκλησιών του Χάνδακα του 1583. Όπως τονίζεται στην ιστοσελίδα του Δήμου Ηρακλείου, μετά την αποχώρηση των μουσουλμάνων πουλήθηκε ως ανταλλάξιμη περιουσία σε ιδιώτες και για πολλά χρόνια λειτουργούσε ως λαδάδικο.
Η είσοδός του είναι από κατάστημα της οδού 1866 .Εσωτερικά έχει χωριστεί σε δύο τμήματα, κάθετα και οριζόντια, με την προσθήκη μεσοπατώματος από μπετόν και κάθετου τοίχου με δοκάρια επίσης από μπετόν, που οριοθετεί τις ιδιοκτησίες. Οι παρεμβάσεις αυτές έχουν προκαλέσει παραμορφώσεις του μνημείου που έχει υποστεί και τη φθορά του χρόνου με αποτέλεσμα να έχουν παρουσιαστεί έντονες ρηγματώσεις στον τρούλο του.
Ο τρούλος του Αγίου Ονουφρίου όπως φαίνεται απο την οδό Καρτερού
Η εικόνα του Αγίου Ονουφρίου στο παρελθόν, όπως καταγράφεται από τον G. Gerola στο βιλίο του "Βενετικά μνημεία της Κρήτης (Εκκλησίες)"σε μετάφραση Στέργιου Σπανάκη
Άγιος Γεώργιος Βενέτικος
Ο Άγιος Γεώργιος ο Βενέτικος , ή μάλλον τα ερείπια του ναού ,δεσπόζουν στην περιοχή που οι Ηρακλειώτες ξέρουν ως Βαρελάδικα, κοντά στον Άγιο Δημήτριο στο λιμάνι.
Η στέγη του έχει καταρρεύσει και μόνο η πρόσοψη του, σε πολύ κακή όμως κατάσταση, μαρτυρά ότι εκεί υπήρχε κατά το παρελθόν ένα σπουδαίο κτίριο.
Επί τουρκοκρατίας είχε μετατραπεί σε Τέμενος, το τέμενος του Καπετάν Ιμπραήμ Πασά ενώ μετά την ανταλλαγή πουλήθηκε και στέγαζε αποθήκη με βαρέλια.
Άγια Αναστασία
Στο Καμαράκι, στην οδό Δελημάρκου , ξεχασμένη μέσα στο στενό και με το διαμορφωμένο ισόγειο της να φιλοξενεί εργαστήριο που φτιάχνει ταπετσαρίες βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Αναστασίας.
Κατασκευαστικά ο ναός ακολουθεί τις βασικές αρχές του γοτθικού ρυθμού και συναντάται σε γραπτές πηγές ήδη από το 1375. Και αυτός ο ναός μετατράπηκε σε τέμενος από τους Τούρκους , το τέμενος του Ρετζέπ Αγά.
Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής
Ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής ,στη συμβολή των οδών Καρτερού και 1821 ,κατασκευάστηκε το 1271 και αποτελούσε ναό του τάγματος των Φραγκισκανών Μοναχών.
Δούκες όπως ο Πέτρος Badoer και ο Πέτρος Emiliani φέρεται να έχουν ταφεί εκεί.
Επί τουρκοκρατίας ο Άγιος Ιωάννης μετατράπηκε σε τέμενος του Μαχμούτ Αγά ή Σεϊτάν Ογλού.
Στην ιστοσελίδα του Δήμου Ηρακλείου αναφέρεται πως είχε χρησιμοποιηθεί για τη στέγαση προσφυγικών οικογενειών και στη συνέχεια εκτέθηκε για ενοικίαση από την Υπηρεσία Ανταλλαξίμων κτημάτων.
Κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όλο το βορειοανατολικό τμήμα του καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς ενώ σήμερα με δυσκολία ξεχωρίζει κανείς στο κτίριο που υπάρχει στο σημείο ,πάνω από τα καταστήματα του ισογείου ,τμήματα του ναού .
Πλαστικό δίκτυ έχει καλύψει σήμερα όλο το κτίριο ,για προστασία των πεζών, ενώ το τεράστιο πωλητήριο που έχει τοποθετηθεί πάνω του μαρτυρά ότι για τους ιδιοκτήτες του δεν είναι κάτι παραπάνω από ένα ακίνητο που μπορεί να πουληθεί αποφέροντας τους μια μικρή περιουσία.
Ελένη Βασιλάκη
