Με πρωτοβουλία του βουλευτή Ηρακλείου του ΣΥΡΙΖΑ Νίκου Ηγουμενίδη πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα στην αίθουσα του Περιφερειακού Συμβουλίου της Κρήτης η ευρεία σύσκεψη με αντικείμενο την άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος της αυθαίρετης δόμησης.
Στη συνάντηση συμμετείχαν από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ο Περιφερειάρχης Κρήτης Σταύρος Αρναουτάκης, οι δήμαρχοι του Νομού Ηρακλείου Αρχανών-Αστερουσίων Μανώλης Κοκοσάλης, Βιάννου Παύλος Μπαριτάκης, Μαλεβιζίου Κώστας Μαμουλάκης, Φαιστού Γιώργος Αρμουτάκης και Χερσονήσου Γιάννης Μαστοράκης, ο Αντιδήμαρχος Δήμου Ηρακλείου και εκπρόσωποι των Δήμων Γόρτυνας και Μινώα-Πεδιάδας. Στη σύσκεψη συμμετείχαν επίσης ο Πρόεδρος και μέλη του ΤΕΕ–Τμήματος Ανατολικής Αττικής, οι εκπρόσωποι των Συλλόγων Οικιστών, καθώς και εκπρόσωποι από το Συμβολαιογραφικό Σύλλογο Κρήτης και τον Εμπορικό Σύλλογο Γαζίου.
Κατά την εισήγηση του, ο Νίκος Ηγουμενίδης ανέφερε ότι πρόκειται για πρόβλημα πρώτα απ’ όλα και κυρίως πολιτικό, το οποίο κατ’ επέκταση απαιτεί πολιτική λύση, και ότι η ανεπάρκεια διαχρονικά της Ελληνικής Πολιτείας στην έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του προβλήματος αξιοποιήθηκε από όσους το δημιούργησαν στην αναζήτηση εκλογικής πελατείας μέσω της «πολιτικής ομηρίας» των ιδιοκτητών αυθαιρέτων στις φρούδες υποσχέσεις νομιμοποίησης. Από στοιχεία του ΤΕΕ που παρουσίασε ο βουλευτής, προκύπτει ότι στις πόλεις Ηρακλείου και Γαζίου έχει υποβάλει δήλωση τακτοποίησης αυθαιρέτου ποσοστό μικρότερο του 10% και ότι σε κάθε περίπτωση προκύπτει ότι τουλάχιστον ένα εκατομμύριο κτίσματα (ο κύριος όγκος των αυθαιρέτων δηλαδή) εκκρεμούν να τακτοποιηθούν.
Μεταξύ των θέσεων που διατύπωσε, συγκαταλέγεται η παράταση μετά την 8η Φεβρουαρίου, ημερομηνία λήξης της προθεσμίας για την τακτοποίηση, για να ολοκληρωθεί η διαβούλευση που απαιτείται και να προετοιμαστεί η νέα νομοθετική παρέμβαση της κυβέρνησης, ο εξορθολογισμός, με την δραστική μείωση, των προστίμων όλων των κατηγοριών (κατοικίες, επαγγελματικοί χώροι, αγροτικές αποθήκες κλπ), και η χρηματοδότηση των σχεδίων πόλεως και παρεμβάσεις στις «αυθαιρετουπόλεις» με το 30% των πόρων που θα προκύψουν από την ρύθμιση. Κατέθεσε προτάσεις για την αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας, την απλοποίηση και επίσπευση των διαδικασιών για την επέκταση των σχεδίων πόλης, για να μπει τέλος στην αναπαραγωγή και διαιώνιση του προβλήματος της αυθαίρετης δόμησης.
Ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ επεσήμανε την ανάγκη για ανάδειξη της πανελλαδικής διάστασης του προβλήματος σε συνεργασία με άλλους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς και την ευρύτερη δυνατή συσπείρωση των Ηρακλειωτών, με την προσπάθεια για κοινή δράση, με τους βουλευτές και τους εκπροσώπους όλων των κομμάτων στο Ηράκλειο, ενώ υπογράμμισε ότι πολιτική με αριστερό αποτύπωμα και κοινωνικό πρόσημο είναι η άρση της πολιτικής ομηρίας των ιδιοκτητών αυθαιρέτων και η άρση των πολιτικών επιλογών που οδηγούν στην κατασκευή αυθαιρέτων κτισμάτων.
Στα πλαίσια της σύσκεψης αναδείχθηκαν σημαντικές πτυχές του ζητήματος και μέσα από γόνιμο διάλογο υπήρξε ανταλλαγή απόψεων, προτάσεων και σκέψεων όλων των φορέων του Νομού με στόχο την διαμόρφωση ενιαίας θέσης και την οριστική επίλυση του προβλήματος της τακτοποίησης των αυθαιρέτων.
Αναλυτικά η εισήγηση του Νίκου Ηγουμενίδη:
Η παρουσία σας στην σημερινή σύσκεψη αποτελεί έκφραση, αντανάκλαση της έντασης και της έκτασης του προβλήματος των αυθαιρέτων κτισμάτων. Επιτρέψτε μου εισαγωγικά, να σταθώ σε κάποιες πλευρές του.
1. Πρόκειται για πρόβλημα πρώτα απ’ όλα και κυρίως πολιτικό, το οποίο κατ’ επέκταση απαιτεί πρώτα απ’ όλα και κυρίως πολιτική λύση. Η ανεπάρκεια διαχρονικά της Ελληνικής Πολιτείας
στην έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του προβλήματος της συγκέντρωσης του πληθυσμού στα αστικά κέντρα,
στη διάγνωση των στεγαστικών αναγκών και
την χρηματοδότηση σχεδίων πόλης σε πόλεις μεγάλης συγκέντρωσης πληθυσμού.
Αξιοποιήθηκε από αυτούς που το δημιούργησαν (αναφέρομαι στις ευθύνες των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ, ΝΔ) στην αναζήτηση εκλογικής πελατείας μέσω της «πολιτικής ομηρίας» των ιδιοκτητών αυθαιρέτων στις φρούδες υποσχέσεις νομιμοποίησης.
Κατά την γνώμη μου, αποτελεί πολιτική υποχρέωση της αριστεράς η αντιμετώπιση του προβλήματος και όχι η κάλυψή του «κάτω από το χαλί» της παράτασης, της αναβολής συζήτησης ή της επιφανειακής προσέγγισης. Πολιτική με αριστερό αποτύπωμα και κοινωνικό πρόσημο, είναι η άρση της πολιτικής ομηρίας των ιδιοκτητών αυθαιρέτων, η άρση των πολιτικών επιλογών που οδηγούν στην κατασκευή αυθαιρέτων κτισμάτων. Με την επιτάχυνση των διαδικασιών για την επέκταση των σχεδίων πόλης, που θα βάλει επιτέλους τέλος στην αναπαραγωγή και διαιώνιση του προβλήματος των αυθαίρετων κτισμάτων.
Η κυβέρνηση της αριστεράς στηριγμένη στις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας των πολιτών, οφείλει να λύσει οριστικά όχι μόνο το πρόβλημα της τακτοποίησης των αυθαιρέτων αλλά και το πρόβλημα της χρηματοδότησης των σχεδίων πόλης των «αυθαιρετουπόλεων» καθώς και επίσπευση και απλοποίηση των σχεδίων αυτών.
2. Σημαντικός παράγοντας που συνέβαλλε ως ένα βαθμό από την πλευρά του στην αναπαραγωγή και διατήρηση του προβλήματος ήταν και παραμένει ο κατακερματισμός και η πολυδιάσπαση των όποιων δραστηριοτήτων και διεκδικήσεων λύσης. Δεν υπήρξε συντονισμός με άλλες πόλεις και περιοχές της Ελλάδας. Δεν αναδείχθηκε η πανελλαδική διάσταση του προβλήματος.
Στέκομαι σε αυτήν την παράμετρο, όχι για να ασκήσω κριτική στις μέχρι τώρα δραστηριότητες και τις ευθύνες που ενδεχόμενα υπάρχουν, αλλά για να τονίσω το κύριο συμπέρασμα που προκύπτει απ’ αυτήν την εμπειρία. Η αντιμετώπιση του προβλήματος των αυθαιρέτων κτισμάτων, απαιτεί ενιαία θέση, ενιαία αντιμετώπιση, κάτι που θα εξασφαλιστεί με τον καλύτερο τρόπο αν πάρουν θέση μπροστά στις διεκδικήσεις οι θεσμικοί φορείς, η τοπική αυτοδιοίκηση.
3. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του ΤΕΕ, υπάρχουν πόλεις που το 50-80% των κτισμάτων τους είναι αυθαίρετες κατασκευές, επειδή σε κάποιες από αυτές τα τελευταία 50 χρόνια δεν έχει γίνει καμιά ή ελάχιστες επεκτάσεις στα σχέδια πόλης. Στην πόλη του Ηρακλείου ποσοστό μεγαλύτερο του 60% των κτιρίων χρήζουν τακτοποίησης ως αυθαίρετα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα κτίσματα του Γαζίου αγγίζει το 80%. Παρόμοια ποσοστά έχουν και άλλες περιφερειακές πόλεις του Νομού όπως το Τυμπάκι, οι Μοίρες, το Καστέλι Πεδιάδας, η Σταλίδα κλπ. To ίδιο πρόβλημα έχουν και άλλες περιοχές της χώρας (Ανατολική Αττική, Δυτική Μακεδονία κ.ά).
Από τα στοιχεία που δίνει το ΤΕΕ (τακτοποίηση 941.000 αυθαιρέτων με μέσο εμβαδόν 140 m2 στις περιοχές εκτός σχεδίου και μέσο πρόστιμο 7.691,00 € ανά κτίσμα) προκύπτει ότι έχουν ενταχθεί κτίσματα τα οποία εμπίπτουν σε ευεργετικές διατάξεις του νόμου (κτίσματα προ του 1983 και άλλα που οι ιδιοκτήτες εμπίπτουν σε κοινωνικά κριτήρια) και όχι ο σκληρός πυρήνας των κτισμάτων των «αυθαιρετουπόλεων» που ο μέσος όρος προστίμων αναμένεται να ξεπερνά τις 50.000€ ανά κτίσμα!!! Αυτό πιστοποιείται επίσης από το γεγονός ότι στα στοιχεία του ΤΕΕ περιοχές με «αυθαιρετουπόλεις» όπως ο Νομός Ηρακλείου, το υπόλοιπο Αττικής κλπ δεν είναι πρωταθλητές στις δηλώσεις-τακτοποιήσεις αυθαιρέτων, όπως θα αναμενόταν.
Στις πόλεις Ηρακλείου και Γαζίου έχει υποβάλει δήλωση τακτοποίησης αυθαιρέτου ποσοστό μικρότερου του 10%. Σε κάθε περίπτωση προκύπτει ότι τουλάχιστον ένα εκατομμύριο κτίσματα (ο κύριος όγκος των αυθαιρέτων δηλαδή) απομένουν να τακτοποιηθούν. Εάν στην υπόλοιπη χώρα τα κτίσματα έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτά του νομού Ηρακλείου τα ποσά που ζητούνται κυμαίνονται μεταξύ 40 - 60 δις €.
Το πρόβλημα δεν τελειώνει εδώ. Ο υφιστάμενος νόμος προβλέπει ότι μετά την προθεσμία που έχει καθοριστεί (8 Φεβρουαρίου 2016) τα πρόστιμα θα εκτοξευτούν σε ασύλληπτα νούμερα. Έτσι το τυπικό αυθαίρετο των 500m2 της πόλης του Ηρακλείου το οποίο ανεγέρθηκε πριν από 20 χρόνια θα κληθεί να πληρώσει: πρόστιμο ανέγερσης 82.500,00€ (ποσό που μπορεί να αυξηθεί ακόμη 2 φορές εάν η τιμή ζώνης είναι υψηλή) και πρόστιμο διατήρησης 275.000,00€ (13.750 για κάθε έτος x 20 έτη) συνολικά τουλάχιστον 357.000,00 €/κτίσμα μέχρι σήμερα και στο εξής για κάθε έτος διατήρησης από 13.750,00€ !!! Εάν το μέσο αυθαίρετο του Ηρακλείου συνάδει με αυτό της χώρας (σίγουρα οι «αυθαιρετουπόλεις» έχουν ίδια χαρακτηριστικά), τότε ζητούνται από τα ατακτοποίητα αυθαίρετα τουλάχιστον 357 δις € !!
Παραπέρα, μετά από αναγωγή των στοιχείων του ΤΕΕ (τακτοποίηση 941.000 αυθαιρέτων με μέσο εμβαδόν 140 m2 στις περιοχές εκτός σχεδίου και μέσο πρόστιμο 7.691,00 € ανά κτίσμα), προκύπτει επίσης ότι αν το κόστος τακτοποίησης για τα εναπομείναντα κτίσματα προσεγγίσει τις τιμές των ήδη τακτοποιημένων κτισμάτων, μειωθεί δηλαδή στο 1/3 αυτού που σήμερα ζητείται, το συνολικό ποσόν που θα εισπραχθεί κυμαίνεται μεταξύ 18 με 25 δις €.
Απ’ όλα τα παραπάνω στοιχεία, και με βάση αυτά, πρέπει να κρατήσουμε δυο βασικά συμπεράσματα. Πιο συγκεκριμένα:
I. Αναδεικνύεται επιτακτική ανάγκη, πριν την οριστική απόφαση – αντιμετώπιση του προβλήματος, να έχουμε την αποτύπωση της πραγματικότητας με ακριβή, συγκεκριμένα στοιχεία, και όχι κατ’ εκτίμηση.
II. Από τα στοιχεία αυτά θα προκύψει τόσο ο επιμερισμός του κόστους τακτοποίησης, όσο και τα όποια περιθώρια εφαρμογής επιπλέον κοινωνικών κριτηρίων κοινωνικής πολιτικής.
Θέσεις για τα Αυθαίρετα κτίσματα
Όπως ήδη ανέφερα, η αντιμετώπιση του προβλήματος των αυθαιρέτων κτισμάτων, απαιτεί ενιαία θέση, ενιαία αντιμετώπιση, κάτι που θα εξασφαλιστεί με τον καλύτερο τρόπο αν πάρουν θέση μπροστά οι θεσμικοί φορείς, η τοπική αυτοδιοίκηση. Συμμετέχοντας σε αυτό το διάλογο με τους φορείς του νομού προτείνω να ζητήσουμε:
1. Παράταση στην ημερομηνία τακτοποίησης των αυθαιρέτων (8η Φεβρουαρίου 2016), για να ολοκληρωθεί η διαβούλευση που απαιτείται και να προετοιμαστεί η νέα νομοθετική παρέμβαση της κυβέρνησης.
2. Εξορθολογισμός και κατ’ επέκταση δραστική μείωση των προστίμων όλων των κατηγοριών (κατοικίες, επαγγελματικοί χώροι, αγροτικές αποθήκες κλπ). Σε ποιο ύψος όμως πρέπει να μειωθούν τα πρόστιμα, ώστε χωρίς να παραβιάζονται αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας των πολιτών, να είναι λογικά και οι πολίτες να μπορούν να τα πληρώσουν; Η απάντηση βρίσκεται στα στοιχεία του ΤΕΕ και τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει η μελέτη των στοιχείων αυτών.
3. Χρηματοδότηση των σχεδίων πόλης και παρεμβάσεις στις «αυθαιρετουπόλεις» με το 30% των πόρων που θα προκύψουν από την ρύθμιση. Το 30% από τα ποσά που θα εισπραχτούν από το κράτος πρέπει να κατευθυνθεί κατά προτεραιότητα για να χρηματοδοτήσει τα σχέδια πόλης και τις πράξεις εφαρμογής τους στις «αυθαιρετουπόλεις» και για έργα υποδομής και παρεμβάσεις διαμόρφωσης των κοινόχρηστων χώρων των περιοχών αυτών.
Για τις υπό εκπόνηση μελέτες σχεδίων πόλης, μπορεί να προωθηθεί με νομοθετική ρύθμιση η άμεση εφάπαξ πληρωμή των μελετητών με μείωση της δαπάνης. Αυτό θα οδηγήσει σε μηδενισμό ή μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών. Πιθανά θα μπορούσε να εξεταστεί το ίδιο και για τις υπό υπογραφή συμβάσεις.
4. Για όλα τα δημόσια κτίρια, σχολεία, έδρες υπηρεσιών του δημοσίου, κτίρια που στεγάζουν υπηρεσίες κοινωνικής πολιτικής κλπ, προβλέπεται ήδη από τον νόμο τακτοποίηση, χωρίς οικονομική επιβάρυνση των φορέων. Παρ’ όλα αυτά δεν έχει προχωρήσει η καταγραφή και τακτοποίηση αυτών των κτιρίων λόγω κυρίως υποστελέχωσης των υπηρεσιών.
Προτείνεται η σύσταση ομάδας μηχανικών από περιφέρεια, δήμους, ΥΠΕ κλπ με αποκλειστική ευθύνη την ολοκλήρωση αυτών των τακτοποιήσεων. Επειδή αυτό μπορεί να είναι δυσλειτουργικό, να εξεταστεί η συνεργασία Τοπικής αυτοδιοίκησης, ΤΕΕ και φορέων για τη δημιουργία ομάδων εργασίας με νέους μηχανικούς ανά νομό ή ακόμα και ανά δήμο έτσι ώστε να διεκπεραιωθούν έγκαιρα και με το ελάχιστο δυνατό κόστος οι τακτοποιήσεις των κτιρίων.
5. Άμεση νομοθετική ρύθμιση, ειδικά για τις εκτός σχεδίου πυκνοκατοικημένες περιοχές, η οποία θα δίνει λύση τώρα στο πρόβλημα της δόμησης στις περιοχές αυτές, αποκλείοντας την περαιτέρω παράνομη δόμηση και την δημιουργία νέας γενιάς αυθαιρέτων.
6. Νέο καθεστώς στην εκπόνηση των σχεδίων πόλης και των πράξεων εφαρμογής ώστε να απλοποιείται και να συρρικνώνεται το χρονικό διάστημα πολεοδόμησης μιας περιοχής (σήμερα απαιτούνται 20 χρόνια).
Ακριβής καταγραφή των σχεδίων πόλης που βρίσκονται σε εκκρεμότητα και σε ποιο στάδιο ακριβώς σε επίπεδο Περιφέρειας, για να ακολουθήσει σχέδιο δράσης που θα περιλαμβάνει βήματα επίσπευσης του καθενός ξεχωριστά. Συγκρότηση ομάδων εργασίας από ΤΑ – ΤΕΕ για τον σκοπό αυτό.
7. Για άρση της γραφειοκρατίας προτείνεται η σύσταση ενός ανώτερου κεντρικού συμβουλίου με συμμετοχή ανώτερων στελεχών όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών (περιβάλλοντος, ενέργειας, αρχαιολογίας κλπ) με συμμετοχή και των περιφερειαρχών και εκπροσώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Το συμβούλιο θα έχει ως έργο την εξέταση θεμάτων των σχεδίων πόλης και την απεμπλοκή τους σε επίπεδο λήψης δεσμευτικών αποφάσεων. Έτσι θα μπορούν οι περιφερειάρχες να προωθούν άμεσα τα ζητήματα των δήμων της περιφέρειας τους χωρίς να χρειάζεται οι δήμαρχοι να περιφέρονται από γραφείο σε γραφείο των υπουργείων εμπλεκόμενοι σε τεχνικού τύπου ζητήματα ανήμποροι να τα επιλύσουν.
8. Στην επιτροπή για την αντιμετώπιση όλων αυτών των θεμάτων που αφορούν το πρόβλημα των αυθαιρέτων κτισμάτων, πιστεύω ότι επικεφαλής πρέπει να είναι ο Περιφερειάρχης και να συμμετέχουν όλοι οι Δήμαρχοι του νομού Ηρακλείου. Σας καλώ να πλαισιώσετε αυτήν την προσπάθεια, από τέτοια θέση ευθύνης. Πιστεύω ότι έτσι δυναμώνει και η φωνή των οικιστών και των συλλόγων τους.
Θα είμαι μαζί σας σ’ αυτήν την προσπάθεια. Θα συμβάλλω στην ανάδειξη της πανελλαδικής διάστασης του προβλήματος σε συνεργασία με τους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς και στην ευρύτερη δυνατή συσπείρωση των Ηρακλειωτών, με την προσπάθεια για κοινή δράση για το θέμα, με τους βουλευτές και τους εκπροσώπους όλων των κομμάτων στο Ηράκλειο.
Με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τα κεντρικά της όργανα, με το ΤΕΕ και την απαραίτητη επιστημονική τεκμηρίωση, με τους συλλόγους των οικιστών τοπικά και πανελλαδικά, με εκφρασμένη την θέληση της κυβέρνησης, νομίζω είμαστε πιο κοντά από ποτέ στην λύση αυτού του περίπλοκου κοινωνικού προβλήματος.
