Στο πλαίσιο της σειράς διαλέξεων με τον γενικό τίτλο: «Ο μίτος της Αριάδνης - Ξετυλίγοντας την ιστορία της πόλης του Ηρακλείου - είκοσι χρόνια μετά», που οργανώνει η Ηράκλεια Πρωτοβουλία, μίλησε το Σάββατο 28 Ιανουαρίου ο Επίκουρος Καθηγητής Οθωμανικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Αντώνης Αναστασόπουλος με θέμα: Ο μαχαλάς και το δικαστήριο του καδή: η συνοικία του Χατζή Αλή Πασά στο Ηράκλειο.
Τον ομιλητή προλόγισε ο οθωμανολόγος ιστορικός κ. Γιάννης Σπυρόπουλος, ο οποίος αναφέρθηκε στο επιστημονικό του έργο, στη διεθνή αναγνώρισή του και στο γεγονός ότι, παρά τον φόρτο εργασίας είναι πάντα κοντά στους φοιτητές του.
Ο κ. Αναστασόπουλος ξεκίνησε την ομιλία του με μια σύντομη αναφορά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία κατά τον 17ο αιώνα καταλάμβανε έκταση, που αντιστοιχεί σε περισσότερα από 30 σημερινά κράτη, από την Ουγγαρία μέχρι τη βόρεια Αφρική και από τα δυτικά Βαλκάνια μέχρι την Αραβική Χερσόνησο και το Ιράν. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν έκανε διακρίσεις των υπηκόων της ως προς την εθνότητα, βάσει όμως του ιερού νόμου, της Σαρίας, οι Μουσουλμάνοι ήταν ανώτεροι από τους πιστούς των άλλων θρησκειών.
Ο ομιλητής περιέγραψε τη διοικητική δομή της Αυτοκρατορίας, που ήταν μοναρχία με απόλυτο μονάρχη τον Σουλτάνο. Οι υπήκοοί του μπορούσαν ν’ απευθυνθούν στον Σουλτάνο, αν θεωρούσαν ότι αδικούνται από κρατικούς αξιωματούχους. Μπορούσαν επίσης ν’ απευθυνθούν στα τοπικά δικαστήρια. Δικαστής ήταν ο Καδής, ο οποίος δίκαζε βάσει της Σαρίας αλλά και των νόμων και διαταγμάτων του Σουλτάνου. Ήταν επίσης συμβολαιογράφος και είχε και διοικητικές αρμοδιότητες, αφού γνωστοποιούσε τα διατάγματα, που έφταναν από την Κωνσταντινούπολη. Ήταν ο εκπρόσωπος της κεντρικής διοίκησης στις κατά τόπους επαρχίες.
Ο Χατζή Αλή Πασάς διορίστηκε διοικητής του Χάνδακα το 1688-89, είκοσι περίπου χρόνια μετά την κατάληψη της πόλης από τους Οθωμανούς. Ήταν σημαίνον στέλεχος της δημόσιας διοίκησης, διετέλεσε μάλιστα Μέγας Βεζίρης κατά τα έτη 1692-93. Το 1696 επανήλθε ως Διοικητής στον Χάνδακα, όπου παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του το 1700. Κατά το τελευταίο έτος της ζωής του αποφάσισε να χτίσει ένα νέο τζαμί στον Χάνδακα, όπου τα μέχρι τότε υφιστάμενα τζαμιά είχαν προέλθει από μετατροπές χριστιανικών ναών.
Το νέο τζαμί, «Γενί Τζαμί», χτίστηκε κοντά στη Χανιώπορτα, νοτίως της σημερινής λεωφόρου Καλοκαιρινού, στη θέση όπου είναι σήμερα το 1ο δημοτικό σχολείο, το λεγόμενο «Ανωγειανό». Ο μιναρές του εντοπίζεται σε παλιές φωτογραφίες του Ηρακλείου, δεν υπάρχουν όμως απεικονίσεις του κτηρίου. Ο Χατζή Αλή Πασάς προίκισε το τζαμί με πόρους για τη λειτουργία του. Ο μαχαλάς (δηλ. η συνοικία) γύρω από το τζαμί πήρε και αυτή το όνομα του Χατζή Αλή Πασά.
Σύμφωνα με τον ομιλητή, η λειτουργία του τζαμιού, που συχνά συμπληρωνόταν από τη λειτουργία σχολείου και συσσιτίων για τους απόρους, θα συνέβαλε στην αναβάθμιση μιας συνοικίας, που ήταν κοντά στα τείχη και πιθανότατα θα είχε υποστεί καταστροφές κατά την πολιορκία. Μία ένδειξη για το γεγονός αυτό είναι ότι εκεί έμεναν αξιωματούχοι και πλούσιοι πολίτες, όπως προκύπτει από τις έρευνες του κ. Αναστασόπουλου.
Σήμερα στην περιοχή δεν υπάρχουν ίχνη από το τζαμί, όμως η ρυμοτομία με τα στενά, ακανόνιστα σοκάκια παραμένει η ίδια με αυτήν της εποχής του Χατζή Αλή Πασά.
Τη διάλεξη παρακολούθησαν πολλοί συμπολίτες, μεταξύ των οποίων και πολλοί νέοι. Για όσους την έχασαν, είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του Δήμου Ηρακλείου (Δήμος Ηρακλείου – You Tube – βίντεο).
Ο «Μίτος της Αριάδνης» θα συνεχισθεί με τη δεύτερη ομιλία του καθηγητή κ. Θεοχάρη Δετοράκη το προσεχές Σάββατο 18 Φεβρουαρίου 2017, ώρα 11:00 π. μ., στην αίθουσα «Μανόλης Καρέλλης», στον Β΄ όροφο του δημοτικού κτηρίου της οδού Ανδρόγεω με θέμα:
«Σεισμοί και λοιμοί στον Χάνδακα κατά τη Βενετοκρατία και Τουρκοκρατία. Οι μαρτυρίες των πηγών».
