Ο θεσμός της προγραμματικής σύμβασης, ως εργαλείο της αυτοδιοίκησης για την επίτευξη αναπτυξιακών στόχων σε τοπικό επίπεδο που θα οδηγήσουν στην εν γένει βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων, εισήχθη στην ελληνική έννομη τάξη, ως μίμηση του αντίστοιχου θεσμού στη Γαλλία « contrat de plan”. Συγκεκριμένα με το άρθρο 11 του Ν 1416/1984( Α’18) οι προγραμματικές συμβάσεις νομοθετήθηκαν και ο θεσμός αυτός κωδικοποιήθηκε στο άρθρο 27 του ισχύοντος τότε Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα( ΠΔ 76/1985). Στη συνέχεια με σειρά νομοθετημάτων, σχετικών με την Τοπική Αυτοδιοίκηση( Τ.Α.), βελτιώθηκε και συμπληρώθηκε το περιεχόμενο,η χρηματοδότηση και άλλες πλευρές του θεσμού της προγραμματικής σύμβασης και αργότερα το πρόγραμμα « Καλλικράτης» , Ν 3852/2010, ρύθμισε με το άρθρο 100 το συνολικό πλαίσιο των προγραμματικών συμβάσεων.
Μελετώντας προσεχτικά τη διάταξη του άρθρου 100 του νόμου 3852/2010, καταλήγουμε στη διατύπωση, πως προγραμματικές συμβάσεις είναι συμφωνίες που θέτουν το γενικό πλαίσιο για την οργάνωση και διαχείριση δημοσίων υπηρεσιών και την άσκηση συγκεκριμένης κάθε φορά δραστηριότητας, δια μέσου των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η αναγκαιότητα ανάπτυξης και υιοθέτησης κατάλληλων μηχανισμών, ώστε η αυτοδιοίκηση να ανταποκριθεί στον αναπτυξιακό της ρόλο, προέκυψε από την διαπιστωμένη και εμφανή υποβάθμιση του ρόλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Αυτή την ανάγκη και λειτουργία ήλθε να καλύψει ο θεσμός των προγραμματικών συμβάσεων.
Το άρθρο 21 του νόμου 4690/2020( ΦΕΚ 104Α’) Κύρωση: α) της από 13.4.2020 Π.Ν.Π. «Μέτρα για την αντιμετώπιση των συνεχιζόμενων συνεπειών της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19 και άλλες κατεπείγουσες διατάξεις»( Α’84) και β) της από 1.5.2020 Π.Ν.Π. « Περαιτέρω μέτρα για την αντιμετώπιση των συνεχιζόμενων συνεπειών της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19 και την επάνοδο στην κοινωνική και οικονομική κανονικότητα»( Α’90) και άλλες διατάξεις, τροποποίησε τις διατάξεις του άρθρου 100 του Ν 3852/2010 και εισάγει νέες ρυθμίσεις αναφορικά με τη σύναψη και εκτέλεση προγραμματικών συμβάσεων των ο.τ.α. α’ και β’ βαθμού.
Ειδικότερα:
1.Οι προγραμματικές συμβάσεις όπου ένας εκ των συμβαλλομένων είναι ΟΤΑ α’ ή β’ βαθμού , δεν εμπίπτουν στις διατάξεις του άρθρου 225 του νόμου 3852/2010(άρθρο 21 παρ.1 του Ν 4690/2020. Αντικαθιστά το τελευταίο εδάφιο της περ.α’ της παρ.1 του άρθρου 100)).Καταργείται, δηλαδή, ο υποχρεωτικός έλεγχος νομιμότητας των προγραμματικών συμβάσεων από από την Ανεξάρτητη Υπηρεσία Εποπτείας( ΑΥΕ).
2. Για την εκτέλεση προγραμματικών συμβάσεων της παρ.2 του άρθρου 44 του Ν 4412/2016( διενέργεια εποπτείας και επίβλεψης των δημοσίων συμβάσεων, έργων ή μελετών από την τεχνική υπηρεσία του εποπτεύοντος την αναθέτουσα αρχή φορέα ή της οικείας περιφέρειας ή από άλλη τεχνική υπηρεσία φορέων της Γενικής Κυβέρνησης), η Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης( ΕΕΤΑΑ ΑΕ) μπορεί, στο πλαίσιο των συμφωνούμενων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των συμβαλλομένων , να συνάπτει συμβάσεις έργου με μηχανικούς, κατά παρέκκλιση της κείμενης νομοθεσίας( άρθρο 6 του Ν 2527/1997), μέσω του οικείου μητρώου που ίδια τηρεί( άρθρο 21 παρ.2 του Ν 4690/2020. Αντικατάσταση της περ.ε της παρ.1 του άρθρου 100 του Ν 3852/2010). Το άρθρο αυτό , 44 του νόμου 4412/2016, σήμερα, χρησιμοποιείται κατά κόρο από δήμους των οποίων η τεχνική υπηρεσία δεν είναι στελεχωμένη και δεν διαθέτει επάρκεια , για τη εκτέλεση των έργων και μελετών τους. Με την τροποποίηση αυτή , πλέον, οι ΟΤΑ μπορούν να εξασφαλίζουν μηχανικούς , μέσω της ΕΕΤΑΑ ΑΕ και μάλιστα με προσλήψεις εκτός διαδικασίας ΑΣΕΠ. Για την υλοποίηση των παραπάνω η ΕΕΤΑΑ ΑΕ καταρτίζει ηλεκτρονικό μητρώο, όπου εγγράφονται οι μηχανικοί ανά ειδικότητα, οι οποίοι επιλέγονται αποκλειστικά μέσω του μητρώου , από επιτροπή που συγκροτείται για το σκοπό αυτό. Ορίζεται ότι, για τον υπολογισμό της αμοιβής των συμβάσεων έργου με μηχανικούς εφαρμόζεται η νομοθεσία περί επιλεξιμότητας δαπανών του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων( ΠΔΕ).
3. Επανακαθορίζεται το περιεχόμενο, των προγραμματικών συμβάσεων , όπου πρέπει να ορίζεται το απαιτούμενο προσωπικό για κάθε επιμέρους εργασία , η κάλυψη λειτουργικών εξόδων, στα οποία συμπεριλαμβάνονται οι πάσης φύσεως αμοιβές προσωπικού και οι δαπάνες χρήσης ακινήτων, μηχανημάτων και μέσων , το αρμόδιο όργανο παρακολούθησης, οι ρήτρες σε βάρος του συμβαλλομένου που παραβαίνει τους όρους αυτής.
4. Ο συνολικός προϋπολογισμός των συναπτόμενων προγραμματικών συμβάσεων μπορεί να προσαυξάνεται έως έξι τοις εκατό (6%) για την κάλυψη λοιπών λειτουργικών εξόδων εκτέλεσης της προγραμματικής σύμβασης.Περαιτέρω για την εκτέλεση των εν λόγω προγραμματικών συμβάσεων, και στο πλαίσιο των συμφωνούμενων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των συμβαλλομένων, επιτρέπεται η απασχόληση προσωπικού του ενός συμβαλλομένου στον άλλον, καθώς και η μεταξύ τους παραχώρηση χρήσης ακινήτων , εγκαταστάσεων, εξοπλισμού και μέσων.
5. Οι προγραμματικές συμβάσεις των ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού μπορούν να χρηματοδοτούνται , πέραν των ήδη προβλεπομένων, από χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς καθώς και από τα ειδικά προγράμματα των άρθρων 69 και 71 του νόμου 4509/2017( επενδυτικά προγράμματα).
6. Εκτός των περιπτώσεων της παρ.1 του άρθρου 100 του νόμου 3852/2010, οι ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού, οι σύνδεσμοι δήμων, τα δίκτυα δήμων και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου των ΟΤΑ μπορούν να συμβάλλονται με τους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης( νόμος 4674/2020) για την υλοποίηση αυτοδιοικητικών αρμοδιοτήτων και την παροχή υπηρεσιών προς τους πολίτες.
7. Για τη μελέτη και εκτέλεση λιμενικών έργων στη ζώνη λιμένα, τον σχεδιασμό και την υλοποίηση αναπτυξιακών προγραμμάτων, καθώς και για την παροχή υπηρεσιών στη ζώνη αυτή , οι φορείς διοίκησης και εκμετάλλευσης λιμένων μπορούν να συνάπτουν προγραμματικές συμβάσεις μα τους ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού και τους Συνδέσμους Δήμων, τους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καθώς και με φορείς του δημόσιου τομέα.
8. Τέλος, τροποποιείται η παρ.1 του άρθρου 72 του νόμου 3852/2010 και μεταφέρεται από το δημοτικό συμβούλιο, στην Οικονομική Επιτροπή των δήμων, η αρμοδιότητα να αποφασίζει για τη σύναψη των προγραμματικών συμβάσεων του δήμου.
Ζαχαρίας Εμμανουήλ Δοξαστάκης - Περιφερειακός Σύμβουλος Κρήτης.
