Η τοποθέτηση των "Ενεργών Πολιτών" για το Τοπικό σχέδιο διαχείρισης απορριμμάτων στη σημερινή συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Ηρακλείου. Αναλυτικά η τοποθέτηση είναι η παρακάτω:
Κλείνει η δημόσια διαβούλευση για το τοπικό σχέδιο διαχείρισης (ΤΣΔ) απορριμμάτων για Δήμο Ηρακλείου.
Ανοίγει άραγε, ο κύκλος συγκεκριμένων δράσεων της δημοτικής πολιτικής για την υλοποίηση των στόχων του ΤΣΔΑ;
Ο Δημόσιος διάλογος και η συμμετοχή κινήθηκε σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Και εδώ την πρώτη ευθύνη την έχει η δημοτική αρχή. Ζητούμενο στην υλοποίηση των υψηλών στόχων τόσο του ΕΣΔΑ (Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων), όσο και του ΤΣΔΑ είναι πριν από όλα η ενεργός συμμετοχή όλων των δημοτών και πρώτα απ’ όλα της νεολαίας.
Πως και με ποιο τρόπο ζητήθηκε η γνώμη τους και η συμμετοχή τους;
Πόσες τοπικές ή διαμερισματικές συζητήσεις οργάνωσε η δημοτική αρχή;
Σε πόσα και ποια εκπαιδευτικά ιδρύματα και σχολεία έγιναν συζητήσεις για να ζητηθεί η γνώμη και η συμμετοχή της κοινότητας για την διαμόρφωση σε πρώτη φάση και την υλοποίηση σε δεύτερη φάση των στόχων του ΤΣΔΑ;
Με ποιες ειδικές επαγγελματικές ομάδες έγιναν εξειδικευμένες συζητήσεις;
Δεν ξεκίνησε λοιπόν καλά το ΤΣΔΑ του Δήμου Ηρακλείου. Το σημειώνουμε διότι η υλοποίηση και η επίτευξη των στόχων, στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στην ενεργό συμμετοχή των Δημοτών και αυτός πρέπει να είναι ο πρώτος στόχος που θα συνοδεύει ένα εξειδικευμένο και συγκεκριμένο ΤΣΔΑ.
Οι Ενεργοί Πολίτες για τις βασικές αρχές του ΤΣΔΑ
Προκρίνουμε ένα μοντέλο διαχείρισης απορριμμάτων το οποίο:
Θα είναι σύγχρονο και φιλικό στο περιβάλλον
με προτεραιότητα στην αποκέντρωση των δραστηριοτήτων
θα στηρίζεται σε δράσεις μικρής κλίμακας
την κοινωνική συμμετοχή
την αξιοποίηση του εγχώριου παραγωγικού δυναμικού
την εξασφάλιση του δημόσιου χαρακτήρα στη διαχείριση των απορριμμάτων σε όλα τα επίπεδα διαχείρισης
Θα στοχεύει στην πρόληψη και μείωση των αποβλήτων, την ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση υλικών, κα
Ένα τέτοιο τοπικό σχέδιο διαχείρισης θα πρέπει μετά από την απαραίτητη και αναγκαία καταγραφή της σημερινής κατάστασης - παραγόμενος όγκος απορριμμάτων, δυνατότητες δήμου – οικονομικές, εξοπλισμού και ανθρώπινου δυναμικού, να καταγράψει τους επιμέρους στόχους (χρονικά και οικονομικά) του Εθνικού σχεδίου στο επίπεδο του Δήμου. Επίσης θα πρέπει να προχωρήσει σε εξειδικευμένα σχέδια δράσης για κάθε επιμέρους στόχο.
Όλος δε αυτός ο σχεδιασμός θα πρέπει να «δένει» με την συνολικά επιλεγόμενη διαχείριση - εργοστάσιο μηχανικής διαλογής και αναερόβια επεξεργασία για παραγωγή βιοαερίου και κομπόστ – τόσο σε επίπεδο δράσεων άλλα και μεγεθών διότι βασικός στόχος του ΤΣΔΑ είναι η συνολική μείωση και η ελαχιστοποίηση της τελικής ποσότητας προς υγειονομική ταφή (10% το 2030).
Επίσης θα πρέπει να είναι μέρος ενός συνολικού περιφερειακού σχεδιασμού (ΠΕΣΔΑ), ο οποίος με τους επιμέρους στόχους του, θα δείχνει μια ενιαία αντίληψη με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ). Έτσι δεν θα έχομε φαινόμενα διαφορετικών εκτιμήσεων και στοχεύσεων, σωστά τεκμηριωμένες δράσεις σε επίπεδο πρόληψης, επανάχρησης και ανακύκλωσης συνολικά στην περιφέρεια. Επίσης τα έργα διαχείρισης θα πρέπει να είναι ορθολογικά σχεδιασμένα και υπολογισμένα για την εξυπηρέτηση των γενικών στόχων, αλλά να προκύπτει και σημαντικό οικονομικό όφελος ώστε να στηριχθούν οι πρώτοι και ουσιαστικοί στόχοι (πρόληψη – ανακύκλωση – επανάχρηση), οι οποίοι και παίζουν σημαντικό ρόλο στη μεγάλη μείωση του ποσοστού τω απορριμμάτων που οδηγείται σε ταφή.
Η προοπτική για το αύριο μέσα από το σήμερα
Το θέμα, διαχείριση απορριμμάτων έχει και παρελθόν. Δεν γεννήθηκε σήμερα ούτε βέβαια θα τελειώσει με τα όποια μέτρα και σχέδια υλοποιηθούν. Είναι ένα «ζωντανό» σύστημα, έχει και πρέπει να έχει αναδράσεις και ανανεώσεις ώστε πραγματικά να εξελίσσεται και να βελτιώνεται.
Τα στοιχεία που αναφέρονται στο ΤΣΔΑ μας λένε ότι :
Η Ανακύκλωση την περίοδο 2011 – 2014 κυμαίνεται σε ποσοστό από 3,17% - 7,03%
Η Ετήσια παραγωγή αποβλήτων ανά κάτοικο του Δήμου 538 κιλά
Η Μέση ετήσια παραγόμενη ποσότητα ΑΣΑ 2011 – 2015 περίπου από 89.000 tn έως 94.000 tn
Η Σύνθεση απορριμμάτων – οργανικά 39,15%-χαρτί 19,94% - πλαστικά 16,85 % - μέταλλα 4,95%- γυαλί 5,33%- ξύλο 1,60% - λοιπά 12,18%
Η ανακύκλωση γίνεται (;) μόνο μέσω των μπλε κάδων και τα συλλεγόμενα οδηγούνται στο ΚΔΑΥ Ηρακλείου για περαιτέρω αξιοποίηση (Είναι γνωστό το πρόβλημα με τα ΚΔΑΥ, ιδιαίτερα σήμερα που ο νέος ανάδοχος δεν το λειτουργεί εκβιάζοντας ουσιαστικά εργαζόμενους, Δήμο, Δημότες και την πόλη συνολικότερα)
Ας θυμηθούμε όμως τι στόχους έβαζε ο υφιστάμενος ΠΕΣΔΑ
«την υιοθέτηση ενός συστήματος 4 κάδων - οργανικά – απόβλητα συσκευασιών – χαρτί – υπόλοιπα»
Σήμερα παντού στο σύνολο της περιφέρειας υπάρχουν μόνο οι δύο κάδοι και σε μερικές περιοχές μόνο οι πράσινοι
«την ενεργοποίηση και ενθάρρυνση της συμμετοχής των πολιτών με την ενσωμάτωση συστηματικών στοχευμένων δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης οι οποίες θα πρέπει να υλοποιούνται σε μόνιμη βάση..»
Στόχος που έμεινε στα οράματα και τα χαρτιά, διότι όχι μόνο δεν υλοποιήθηκε αλλά σε κάποια σημεία παρουσιάζεται και υποχώρηση (ανακύκλωση)
«τη δημιουργία δικτύου συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών και ειδικών αποβλήτων (πράσινα σημεία) »
Δεν έχει δημιουργηθεί κανένα…
Δεν έχομε στόχο με αυτά που αναφέρομε παραπάνω να μηδενίσομε η να υποτιμήσομε την όποια δράση έγινε στην κατεύθυνση υλοποίησης του ΠΕΣΔΑ. Απλώς σημειώνουμε ότι τα θέματα πρόληψης – επανάχρησης – ανακύκλωσης που απευθύνονται στο 75% των παραγομένων ΑΣΑ, αντιμετωπίστηκαν μόνο μέσω των μονάδων διαχείρισης που από την φύση τους δεν μπορούν να λύσουν συνολικά το πρόβλημα. Επίσης για τις μονάδες, τον προσανατολισμό τους (στο σχεδιασμό του ΠΕΣΔΑ προβλέπεται λειτουργία μονάδας, που ο νέος ΕΣΔΑ αποτρέπει χρήση τέτοιων μεθόδων), τα μεγέθη τους άρα και το κόστος τους επιβάλλεται τώρα να εξετάσουμε ξανά μέσα από τους νέους στόχους που τίθενται. Για αυτό και είναι μονόδρομος η αναγκαιότητα της αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ και σε καμία περίπτωση μια τέτοια κίνηση δεν έρχεται σε σύγκρουση με ωριμότητα έργων που οδηγούνται σε δημοπράτηση.
Στα της πόλης μας….
Το προτεινόμενο ΤΣΔΑ καταβάλει μια σημαντική προσπάθεια να περιγράψει την σημερινή κατάσταση αλλά και να σχεδιάσει ένα σύστημα ανακύκλωσης – πράσινων σημείων – δράσεων αξιοποίησης βιοαποικοδομήσιμων αποβλήτων κλπ. Διατυπώνει και ένα χρονοδιάγραμμα υλοποίησης ώστε στο τέλος του 2020 να έχομε καταφέρει την υλοποίηση των στόχων που θέτει ο ΕΣΔΑ.
Το σημερινό δυναμικό του Δήμου, η οικονομική του κατάσταση, ο εξοπλισμός του δεν νομίζομε ότι μπορούν να ανοίξουν όλα τα μέτωπα με στόχο την υλοποίηση τους. Άρα το ΤΣΔΑ χρειάζεται μία επιπλέον επεξεργασία ώστε να διευκρινιστούν ποιοι στόχοι και πως μπορούν να προχωρήσουν.
Η σύνθεση των απορριμμάτων – αναφέρθηκε προηγούμενα - αποκαλύπτει ποιες πρέπει να είναι οι προτεραιότητες.
Αύξηση ανακύκλωσης υλικών όπως χαρτί, μέταλλο γυαλί με στοχευμένες δράσεις και σε ειδικούς χώρους. Τέτοιοι πριν από όλα είναι τα σχολεία, τα ΑΕΙ, ΤΕΙ, ΙΤΕ και τα μεγάλα κέντρα δημόσιων υπηρεσιών ιδιαίτερα για το θέμα χαρτιού. Θα μπορούσε το θέμα ανακύκλωσης να συνδυαστεί με κάποια επιβράβευση (σχολεία με χρηματοδότηση εκδηλώσεων και εκδρομών μέσα από διαγωνισμό – συνολικά όπως στη Ρώμη με δωρεάν εισιτήρια στα μέσα μεταφοράς κλπ). Η έναρξη αυτού του προγράμματος ανακύκλωσης θα πρέπει να γίνει αφού έχει :
Υλοποιηθεί ένα μεγάλο ενημερωτικό πρόγραμμα σε όλους τους κατοίκους της πόλης και ιδιαίτερα στις ομάδες που στοχεύομε
Έχει αποκτηθεί ο κατάλληλος εξοπλισμός – κάδοι κλπ. – και έχει σχεδιαστεί τόσο η αποκομιδή όσο και η αξιοποίηση των ανακυκλώσιμων υλικών
Έχουν βρεθεί οι κατάλληλοι πόροι για την υλοποίηση και επέκταση του προγράμματος
Έναρξη ξεχωριστής αντιμετώπισης των βιοαποβλήτων και πράσινων
Το σχέδιο αυτό πρέπει να αντιμετωπίσει δύο διαφορετικές κατηγορίες και να σχεδιαστεί με βάση αυτή την παράμετρο. Και αυτές είναι πρώτον οι χώροι μαζικής εστίασης και δεύτερο οι κατοικίες με τα οικιακά βιοαπόβλητα που και αυτές με της σειρά τους θέλουν κατηγοριοποίηση. (κατοικίες που μπορούν να κάνουν οικιακή κομποστοποίηση και οι υπόλοιπες).
Τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν, αναφέρονται στο ΤΣΔΑ και είναι κυρίως οι μεγάλες θερμοκρασίες. Η αποκομιδή βιοποβλήτων απαιτεί ένα ειδικό εξοπλισμό και κυρίως σοβαρή υλοποίηση δρομολογίων συλλογής από τους χώρους μαζικής εστίασης αλλά και συνολικά, εξοπλισμό με ειδικούς κάδους και μηχανοκίνητο εξοπλισμό που δεν θα δημιουργεί επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τα σημεία που διέρχεται.
Επίσης πριν την έναρξη υλοποίησης τέτοιου προγράμματος πρέπει να έχει λυθεί η τελική διαχείριση αυτών των βιοαποβλήτων. Θα συνδυαστεί - που επιβάλλεται κάτι τέτοιο - με το σχέδιο του Δήμου για την μονάδα αναερόβιας επεξεργασίας ; Αν ναι τότε πρέπει άμεσα – έπρεπε στην ουσία πολύ καιρό πριν – να ξεκινήσουν η μελέτη, η χωροθέτηση, οι αδειοδοτήσεις, τα περιβαλλοντικά και οι διεργασίες για την κοινωνική συναίνεση του χώρου που θα επιλεγεί και η εξεύρεση οικονομικών πόρων. Είναι πολύ σοβαρό στοιχείο για την επιτυχία του εγχειρήματος τα σωστά και οργανωμένα βήματα, το χρονοδιάγραμμα που πρέπει να υποστηριχθεί. Αναφέρεται μέσα στο προτεινόμενο χρονοδιάγραμμα μεταξύ άλλων και …
« β τρίμηνο 2016 – 2017 Ενέργειες για την προμήθεια καφέ κάδων συλλογής βιοαποβλήτων και δύο απορριμματοφόρων και Ανάπτυξη δικτύου καφέ κάδων σε επιλεγμένα σημεία »
Ας δούμε λοιπόν είναι υλοποιήσιμος ένας τέτοιος στόχος ;
Για να αρχίσει η συλλογή βιοαποβλήτων πρέπει να έχει λυθεί το θέμα της επεξεργασία τους σε κάποια μονάδα διαχείρισης. Θα είναι τελειωμένη στο Ηράκλειο μία τέτοια μονάδα όταν σήμερα τέλος α τριμήνου 2016 δεν έχει ξεκινήσει ούτε καν η συζήτηση για την χωροθέτηση της ; Θα μεταφέρονται στην μονάδα Χερσονήσου (όπως αναφέρουν οι αρχικές στοχεύσεις του ΠΕΣΔΑ) η οποία εξαγγέλλεται συνεχώς και είναι σε αναμονή η δημοπράτηση της ; Και ο χρόνος κατασκευής ποιος είναι ; Φαίνεται λοιπόν πως ένας τέτοιος στόχος δεν πατάει καλά στα πόδια του και χρειάζεται μια άλλη προσέγγιση.
Για την οικιακή κομποστοποίηση τα προβλήματα είναι λιγότερα και έχουν να κάνουν κυρίως με ενημέρωση, ευαισθητοποίηση κατοίκων, την ενημέρωση και την προμήθεια και διανομή του απαραίτητου εξοπλισμού. Και βέβαια με την επιλογή των πρώτων περιοχών στις οποίες θα ξεκινήσει η διαδικασία.
Δεν συμβαίνει το ίδιο με τα « πράσινα » απόβλητα (φύλλα, κλαδέματα, πράσινο κλπ). Το μόνο ίσως πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί είναι αν η κομποστοποίηση τους θα γίνεται στο ίδιο χώρο με την κεντρική μονάδα επεξεργασίας η αλλού. Το συνολικό κόστος για την κατασκευή μια τέτοιας μονάδας (κομποστ από «πράσινα») δεν είναι απαγορευτικό για τα μεγέθη του Δήμου μας, ο οποίος έχοντας και μια εμπειρία στο θέμα θα μπορούσε να ξεκινήσει και οργανώσει την λειτουργία της με ίδια μέσα.
Πράσινα σημεία
Όπως έχει αναφερθεί και προηγούμενα ο ΠΕΣΔΑ είχε αναφορά και στην ανάγκη δημιουργίας και λειτουργίας πράσινων σημείων. Το ΤΣΔΑ προχωρά ένα βήμα πιο μπροστά. Περιγράφει αναλυτικά τον ρόλο, το περιεχόμενο, την λειτουργία τους και κάνει και μία πρόταση χωροθέτησης. Τι πρέπει να προσεχθεί εδώ. Η αναφορά του μελετητή ότι κανένα πράσινο σημείο, εκτός από το κεντρικό, δεν θα έχουν εξοπλισμό έστω και στοιχειώδη δημιουργεί δύο κινδύνους. Πρώτο να μετατραπούν τα πράσινα σημεία σε μικρού μεγέθους προσωρινές χωματερές και δεύτερο να λειτουργήσει αποτρεπτικά στην αποδοχή από τους κατοίκους των γύρω περιοχών και να προκληθούν αντιδράσεις. Είναι καλύτερα να προχωρήσουμε στην επιλογή κάποιων χώρων με κοινωνική συναίνεση για την δημιουργία των πράσινων σημείων, με τον απαιτούμενο εξοπλισμό και δημιουργία πράσινης ζώνης (φύτευση) γύρω από αυτά, ώστε το τελικό αποτέλεσμα και η εικόνα να είναι ελκυστική και αποδεκτή κοινωνικά και περιβαλλοντικά.
Υλοποιούνται οι στόχοι του ΕΣΔΑ, του ΤΣΔΑ και πως ;
Οι στόχοι για την επόμενη πενταετία (μέχρι τέλους 2020) είναι υψηλοί αλλά και απαραίτητοι. Είναι μία πρόκληση και απέναντι σε αυτούς κρίνονται όλοι. Πολλοί σήμερα αναφέρουν ότι τα σκουπίδια μπορούν να είναι πηγή και οικονομικού οφέλους για την ΤΑ. Βέβαια υπάρχει και ο κίνδυνος να ξεφύγει ό έλεγχος και το κόστος. Σήμερα το κόστος διαχείρισης στο δήμο Ηρακλείου ξεπερνά (12.500.000/95.000 = 131.5) τις 130 ευρώ ανά τόνο απορριμμάτων. Είναι απαραίτητη λοιπόν μια οικονομία και σχεδιασμός αξιοποίησης με στόχο να μειωθούν αυτά τα μεγέθη. Και αυτό θα γίνει με μεγαλύτερη πρόληψη, ανακύκλωση, επανάχρηση που εκτός των άλλων θα μειώσει και το συνολικό κόστος διαχείρισης αλλά και τον όγκο των απορριμμάτων που θα οδηγείται για τελική επεξεργασία. (με συνέπεια στα μεγέθη των μονάδων, το κόστος δημιουργίας και λειτουργίας). Εξ άλλου οι Δήμοι, τουλάχιστον Ηρακλείου και Λασιθίου οφείλουν να εξετάσουν την από κοινού λειτουργία με ίδια μέσα του ΚΔΑΥ Ηρακλείου είτε μέσω του περιφερειακού ΦΟΔΣΑ είτε διαδημοτικά. Δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι σημαντικό κόστος έτσι ή αλλιώς πληρώνεται από τον Δήμο (προσωπικό συλλογής, συντήρηση αυτοκινήτων, καύσιμα κλπ).
Οι στόχοι μπορούν να υλοποιηθούν. Απαιτούν σοβαρές και μελετημένες παρεμβάσεις, συνεχή έλεγχο και αξιολόγηση, οικονομική στήριξη στις αρχικές δράσεις και Δήμους που θα μπορούν να κάνουν «ανακύκλωση» των αποτελεσμάτων και των χρήσεων, ανάδραση τροφοδοσίας και επέκτασης με τα οφέλη που θα προκύπτουν. Ο δημόσιος χαρακτήρας πρέπει να διαφυλαχθεί, να στηριχθεί και να επεκταθεί και σε τμήματα που σήμερα έχουν εκχωρηθεί. Και στο πεδίο αυτό παίζουν πολλοί «παίκτες». Οι όποιες μονάδες δημιουργηθούν θα πρέπει σύντομα να λειτουργούν από τους Δήμους με ίδια μέσα. Το κέρδος θα είναι πολλαπλό και για όλους. Δήμος και Δημότες.
