Το ευρωπαϊκό έργο MERCES (Αποκατάσταση Οικοσυστημάτων στις Θάλασσες της Ευρώπης) χρηματοδοτείται στα πλαίσια της δράσης ‘Ορίζοντας 2020’, και είναι το πρώτο ευρωπαϊκό έργο που επικεντρώνεται στην αποκατάσταση διάφορων τύπων θαλάσσιων υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων, εστιάζοντας ιδιαίτερα στη βιοποικιλότητα και στις λειτουργίες, στα αγαθά και στις υπηρεσίες των οικοσυστημάτων. Το έργο αποτελεί μια πολύ-επιστημονική συνεργασία, στην οποία συμμετέχουν 28 φορείς από 16 διαφορετικές χώρες από όλη την Ευρώπη, και συντονίζεται από το Polytechnic University of Marche της Ιταλίας.
Τα ινστιτούτα και φορείς που συμμετέχουν στο πρόγραμμα ανήκουν στον ακαδημαϊκό, ερευνητικό και επιχειρηματικό ιστό των 16 χωρών και συμμετέχουν με περισσότερους από 300 ειδικούς επιστήμονες από ένα μεγάλο εύρος επιστημών, όπως θαλάσσια οικολογία, αποκατάσταση οικοσυστημάτων, χωροταξικό σχεδιασμό, θαλάσσιο δίκαιο, πολιτική και διακυβέρνηση, κοινωνικο-οικονομικά, μεταφορά γνώσης και επικοινωνία. Από την πλευρά της Ελλάδας συμμετέχει το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) με επιστημονικά υπεύθυνο τον Διευθυντή Ερευνών του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων Δρ. Chris Smith, ο οποίος συντονίζει μία ομάδα νέων, εξειδικευμένων ερευνητών.
«Το MERCES είναι ένα έργο αιχμής, που ξεκινά μια ‘επανάσταση’ στο πώς προσεγγίζουμε τα φυσικά οικοσυστήματα. Πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από τη βιωσιμότητα. Θα πρέπει να αποκαταστήσουμε τα θαλάσσια υποβαθμισμένα οικοσυστήματα για να διασφαλίσουμε και στις μελλοντικές γενιές τα αγαθά και τις υπηρεσίες που μας προσφέρουν» δηλώνει ο καθηγητής Roberto Danovaro, συντονιστής του έργου MERCES.
Το έργο θα προτείνει μέτρα και τρόπους αποκατάστασης των οικοσυστημάτων που θα βοηθήσουν στην αύξηση της ανθεκτικότητάς τους απέναντι στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, και θα ενισχύσουν τις δυνατότητες διαχείρισης και προστασίας του φυσικού κεφαλαίου των θαλασσών της Ευρώπης. Επιπλέον, το έργο θα συμβάλει στη Γαλάζια Ανάπτυξη (α) αυξάνοντας την επιστημονική γνώση στην Ευρώπη σε θέματα αποκατάστασης θαλάσσιων οικοσυστημάτων και την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Ατζέντας Αποκατάστασης (restoration agenda), (β) συμβάλλοντας στις Ευρωπαϊκές Οδηγίες για το Θαλάσσιο Περιβάλλον, (γ) ενισχύοντας τη βιομηχανική ικανότητα και αυξάνοντας την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην παγκόσμια αγορά, και (δ) με την προσφορά νέων θέσεων εργασίας.
Το έργο ξεκίνησε την 1η Ιουνίου 2016 και θα διαρκέσει 4 χρόνια. Το διάστημα 20−22 Ιουνίου 2017, το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών φιλοξενεί στο Ηράκλειο, στο ξενοδοχείο Capsis Astoria Heraklion, την 1η ετήσια συνάντηση του έργου, στην οποία θα συμμετάσχουν περισσότεροι από 60 επιστήμονες που δραστηριοποιούνται στο έργο. Στη συνάντηση θα συμμετάσχουν με ειδικές ομιλίες καταξιωμένοι προσκεκλημένοι επιστήμονες όπως η Δρ. Cindy Van Dover, Διευθύντρια του Duke Marine Lab της Β. Καρολίνας των Η.Π.Α., και ο Δρ. James Aronson, του Missouri Botanical Garden και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της διεθνούς κοινότητας Society for Ecological Restoration (SER), ο οποίος δηλώνει: «Όταν σημαντικά οικοσυστήματα δεν είναι πλέον φιλόξενα για ζωντανούς οργανισμούς και δεν παρέχουν τις υπηρεσίες οι οποίες μας είναι απαραίτητες, τότε η ανθρωπότητα θα πρέπει να αποκαταστήσει αυτά τα οικοσυστήματα. Πρέπει να αλλάξουμε τις καταναλωτικές μας συνήθειες, να βελτιώσουμε τις τεχνολογίες μας και να επενδύσουμε περισσότερο στην αποκατάσταση των οικοσυστημάτων».
Κατά τη διάρκεια των εργασιών της συνάντησης θα πραγματοποιηθούν ομιλίες και παρουσιάσεις των πρώτων αποτελεσμάτων του έργου και συζητήσεις για την πορεία και εξέλιξη των 10 επιμέρους Πακέτων Εργασίας (ΠΕ) στα οποία καταμερίζεται το συγκεκριμένο έργο. Το πρώτο ΠΕ, στο οποίο συμμετέχουν 18 ινστιτούτα/φορείς και συντονίζουν η Νάντια Παπαδοπούλου και ο Δρ Anthony Grehan (απο το ΕΛΚΕΘΕ & NUI GALWAY), θέτει το πλαίσιο εργασίας των υπόλοιπων ΠΕ του προγράμματος. Το συγκεκριμένο ΠΕ εστιάζει στην ανασκόπηση και σύνθεση πληροφοριών σχετικά με την ύπαρξη διαθέσιμων χαρτών, στην απογραφή κρίσιμων και υποβαθμισμένων θαλάσσιων ενδιαιτημάτων στις Ευρωπαϊκές θάλασσες, το επίπεδο υποβάθμισής τους, τις κύριες πιέσεις που δέχονται και τις δυνατότητες αποκατάστασής τους, καθώς επίσης και στις μεθόδους, τεχνολογίες και εργαλεία που είναι διαθέσιμα για την αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Στα πλαίσια των ‘επιχειρησιακών’ ΠΕ 2−4 του έργου, η έρευνα επικεντρώνεται σε συγκεκριμένους τύπους οικοσυστημάτων: ρηχά μαλακά υποστρώματα όπως τα λιβάδια της ποσειδώνιας στη Μεσόγειο Θάλασσα (ΠΕ2), ρηχά σκληρά υποστρώματα όπως τα θαλάσσια δάση μακροφυκών της Βαλτικής (ΠΕ3), και οικοσυστήματα της βαθιάς θάλασσας π.χ. με κοραλλιογενείς βυθούς (ΠΕ4). Στα ΠΕ 2 και 3 θα πραγματοποιηθούν πιλοτικές δοκιμές σε δύο τύπους οικοσυστημάτων σε διάφορες περιοχές από τη Νορβηγία μέχρι την Τουρκία. Το ΠΕ4 θα στηριχθεί στη γνώση που υπάρχει σε άλλους τύπους οικοσυστημάτων για να αναπτύξει τις βασικές αρχές και τα εργαλεία που είναι απαραίτητα για την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων της βαθιάς θάλασσας ενώ θα πραγματοποιήσει δοκιμές σε διάφορα οικοσυστήματα με βαθειά κοράλλια και υδροθερμικές πηγές. Στα πλαίσια του ΠΕ 4 θα πραγματοποιηθεί επίσης πριν την έναρξη της ετήσιας συνάντησης του προγράμματος MERCES και στους ίδιους χώρους, διήμερη συνάντηση εργασίας (18−19 Ιουνίου 2017) την οποία θα συντονίσουν ο Δρ Telmo Morato από το IMAR−University of Azores, το ΕΛΚΕΘΕ και ο Δρ Andrew Sweetman απο το Herriot Watt University. Τα αποτελέσματα που θα προκύψουν από τα τρία ‘επιχειρησιακά’ ΠΕ θα τροφοδοτήσουν το ΠΕ5 το οποίο θα μελετήσει πώς οι προτεινόμενες μέθοδοι αποκατάστασης επιδρούν στην ανάκαμψη των οικοσυστημικών λειτουργιών και υπηρεσιών. Ένα ειδικό ΠΕ (ΠΕ6) επικεντρώνεται στην κατανόηση και ανάλυση θεμάτων δικαίου, διακυβέρνησης και πολιτικής σχετικών με την αποκατάσταση θαλάσσιων οικοσυστημάτων, με στόχο την αξιολόγηση των διαφορετικών πολιτικών πρακτικών και τη συνεισφορά στην ανάπτυξη και σχεδιασμό κυβερνητικών σχεδίων και νομικών πλαισίων που θα ρυθμίζουν την προστασία, αποκατάσταση και ανάκαμψη των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Η κοινωνική και οικονομική σημασία των δράσεων αποκατάστασης και ανάκαμψης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων θα εξεταστούν από το ΠΕ7, το οποίο θα μελετήσει την κοινωνική αποδοχή, τις δυνατότητες χρηματοδότησης και τα οφέλη από τη δημιουργία ενός δικτύου περιοχών στα οποία εφαρμόζονται μέτρα αποκατάστασης, δημιουργώντας έτσι νέες ευκαιρίες απασχόλησης και παγκόσμιες αγορές για την ευρωπαϊκή βιομηχανία.
Στη συνάντηση του έργου θα παραστεί και η περιφέρεια Κρήτης με τη συμμετοχή της Δρ. Ελένης Χατζηγιάννη, η οποία την Τετάρτη 21 Ιουνίου 2017 θα αναπτύξει το θέμα της Γαλάζιας Ανάπτυξης και του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού σε σχέση με την περιβαλλοντική αποκατάσταση, με παραδείγματα από τον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χώρο.
