Απόψε η βραδιά με τους λογοτεχνικούς ήρωες του Νίκου Ψιλάκη
Είναι οι μεγάλες αλήθειες που λέγονται από τους απλούς ανθρώπους. Είναι οι νόμοι της καρδιάς και της συνείδησης, η επανάσταση και ο έρωτας, οι γέροντες που με τη στάση τους υμνούν τη ζωή αλλά και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Σαν τον ορεσίβιο γέρο που κραυγάζει για να τον ακούσουν όλοι: «Η χειρότερη σκλαβιά του κόσμου είναι η σκλαβιά που σου γίνεται συνήθεια». Ή σαν αυτόν που ξέρει πως το δίκιο θέλει αγώνα: «Όποιος γυρεύει το δίκιο γίνεται θεριό κι ας έχει τον ένα του πόδα στο λάκκο». Είναι οι Κρητικοί ήρωες του Νίκου Ψιλάκη που πρωταγωνιστούν στο καινούργιο του μυθιστόρημα «Δυο Φεγγάρια Δρόμο».
Όλες οι φωνές των ηρώων χωρούν σε μια βραδιά «λογοτεχνίας και μουσικής», όλες οι μουσικές μπορούν ν' αποτυπώσουν την ψυχή του τόπου.
Μια πρωτότυπη εκδήλωση οργανώνει τη Δευτέρα 18 Αυγούστου ο Πολιτιστικός - Φυσιολατρικός Σύλλογος Βρυσών Μεραμπέλλου, στην πλατεία της Πέρα Βρύσης. Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Νίκος Ψιλάκης αναφέρεται στον ρόλο της λογοτεχνίας στην εποχή μας, μιλά για την αιώνια Κρήτη που τον ενέπνευσε, για τις παραδοσιακές κοινωνίες που μπορούν να αντιστέκονται στις προκλήσεις, για την ομορφιά του κόσμου που κρύβεται στα απλά πράγματα. Κι ένας από τους πιο σημαντικούς βάρδους της Κρήτης, ο Γιάννης Βάρδας η Λυραρογιάννης, θα μας ταξιδέψει στον κόσμο των ονείρων. Μαζί του οι εξαίσιοι χορευτές του Κρούστα που, μακριά από τους εντυπωσιασμούς και τις ακρότητες, θα μας μυήσουν σε γνωστούς και ξεχασμένους χορούς της τοπικής λαϊκής παράδοσης.
Οι ορεσίβιοι Κρητικοί, αυτοί με τη βαριά ιστορία που την έγραψαν οι ίδιοι, δείχνουν το δρόμο της ελευθερίας: «Όποιον δρόμο και να διαλέξεις, εκεί σε οδηγεί, ο Θεός σε αφήνει ελεύθερο να διαλέξεις. Όσο το σκέφτομαι, τόσο και πιο πολύ καταλαβαίνω πως ο Θεός είναι δρόμος».
Κι αλλού: Εγώ ένα πράμα έμαθα καλά στη ζωή μου: οι νεκροί δεν είναι ακίνδυνοι. Όλες οι εξουσίες που κρατηθήκανε από το ψέμα και την παραπλάνηση φοβούνται πιο πολύ τους νεκρούς από τους ζωντανούς. Κρέας είναι ο ζωντανός, τον λαβώνεις, του φυτεύεις τη σφαίρα, γλίτωσες. Αλλά ο νεκρός είναι απάλευτος, ακατανίκητος. Δεν τους πιάνουν τους νεκρούς ούτε σφαίρες ούτε βόμβες. Γίνονται φωτιά και τραγούδι∙ κάστρα καταλυούν και χώρες κυριεύουν. Βάζουν τη σπίθα κι η φλόγα φουντώνει, δεν σβήνει πια.
Με μεγάλη προθυμία, λέει ο κ. Ψιλάκης, ανταποκρίθηκα στην πρόσκληση των φίλων από τις Βρύσες. Είναι χαρά να μοιράζεσαι με τους ανθρώπους ενός χωριού αυτά που δανείστηκες από την παράδοση. Είναι σα να τα επιστρέφεις κάθε στιγμή μεταπλασμένα. Ήταν πρόκληση να βρεθώ πλάι στον Γιάννη τον Βάρδα, τον σπουδαίο ποιητή και καλλιτέχνη, τον τελευταίο από τις μεγάλες αυτόφωτες μορφές του λαϊκού πολιτισμού, λυράρη, μαντιναδολόγο, θυμόσοφο και φιλόσοφο. Και με τους χορευτές του Κρούστα που διδάσκουν με τον τρόπο και τη στάση τους. Μετά την αναφορά στο ρόλο της λογοτεχνίας θα διαβάσω αποσπάσματα που περιγράφουν ένα δραματικό γλέντι, σε κρητικό καφενείο, στις αρχές της δεκαετίας του 40. Κι άλλο ένα που έγινε στο βουνό στις αρχές της δεκαετίας του 50. Όσο κι αν είναι μυθοπλασία, προσπάθησα να διατηρήσω μέσα στις σελίδες μου ένα κομμάτι της κρητικής ψυχής. Αυτό που μπορεί να κάνει τραγούδι τη χαρά, και μαντινάδα τον πόνο.
Είναι, τελικά, αυτό που μπορεί να γίνεται σάλπισμα και να φεύγει από το στόμα του ορεσίβιου Κρητικού: Όταν τελειώνει ο ένας πόλεμος, έρχεται ο άλλος. Και μην ακούτε που βάζουν στο στόμα του Θεού λόγια που δεν θα καταδεχόταν να πει· να τρως το ένα χαστούκι και να γυρνάς το μάγουλο για να φας και το άλλο. Δεν λέει ο Θεός να σκύβεις το κεφάλι, περήφανους μας θέλει. Αυτά τα λένε οι δεσμοφύλακες για να μας αποκοιμίζουν και να δένουν πιο εύκολα τις αλυσίδες στα χέρια μας. Τα λένε κι οι προσκυνημένοι για να δικαιολογούν το γονάτισμά τους. Λένε πως δυο δυνάμεις ορίζουν τις τύχες του κόσμου. Παλεύουν αναμεταξύ τους κι όποιος καταφέρει να βάλει τον άλλο κάτω· ο Θεός με τον Δαίμονα, το καλό με το κακό. Δεν ξέρω αν είναι αλήθεια. Ξέρω, όμως, ότι δυο άλλες δυνάμεις είναι σε πόλεμο από τότε που μαζώχτηκαν οι άνθρωποι από τα σπήλια και κάμανε κράτη· οι λαοί με την εξουσία. Θέλετε να νικήσει ο Θεός στον πόλεμο με τον Δαίμονα; Βοηθείστε τον! Κάντε το σταυρό σας, μπείτε στο μεροκάματο του δίκιου. Θέλετε να νικήσουν οι λαοί στον πόλεμο με την εξουσία; Σηκώστε τα μανίκια, μη δειλιάζετε, μπείτε στη μάχη!
Η Είσοδος στην εκδήλωση είναι ελεύθερη.
Στις φωτογραφίες:
1. Ορεσίβιος Κρητικός σαν τις μορφές που περιγράφονται στο βιβλίο «Δυο Φεγγάρια Δρόμο».
2. Το εξώφυλλο του βιβλίου.
3. Χορευτές του Κρούστα.
