Μια αλησμόνητη εμπειρία μοιράστηκαν δεκάδες μέλη του Ορειβατικού Συλλόγου Αγίου Νικολάου την πρώτη Κυριακή του Οκτώβρη. Ταξιδέψα με καραβάκι στον κόλπο του Μεραμπέλου και είδαν γνωστά μέρη με άλλο ‘μάτι’, κυρίως όμως ήρθαν σε επαφή με τα άγνωστα νησάκια της περιοχής. Σκόρπια πολύτιμα μαργαριτάρια της θάλασσας μας, με παραγνωρισμένη αξία η Ψείρα, ο Ψύλλος και η Κόνιδα.Στην ανακοίνωση τους αναφέρουν για την εκδρομη:
Με εξαιρετικό καιρό ξεκινήσαμε νωρίς το πρωί της Κυριακής με το καραβάκι του καπετάν Μανώλη, από το μικρό λιμανάκι στοΘόλος. Με το καλωσόρισμα ο καπετάνιος μας ‘κέρασε’ μια επιπλέον διαδρομή μέχρι την απρόσιτη παραλία της Αγριόμαντρας. Με λαμπερό φθινοπωρινό ήλιο και απαλή θαλασσινή αύρα, ξεκινήσαμε το ταξίδι μας κοντά στην ακτογραμμή της Κρήτης με τις βραχώδεις ακτές. Φτάσαμε στην απάνεμη παραλία της Αγριόμαντρας, όπου καταλήγει το ομώνυμο φαράγγι και είδαμε από μακριά το μικροσκοπικό νησάκι Κόνιδα, απέναντι από την Παχειά ΄Αμμο.
Στη συνέχεια αλλάξαμε ρότα, στρίψαμε βορειοανατολικά και σύντομα ξεχωρίσαμε σκουρόχρωμο το νησάκι της Ψείρας, σαν αλλόκοτο έντομο (όπως φανερώνει και το όνομα του) να πλέει στα σκουρογάλανα νερά. Πλησιάσαμε από την βόρεια πλευρά του νησιού και όλοι μείναμε έκθαμβοι με το θέαμα που αντικρίσαμε: πανύψηλα κάθετα βράχια, επιβλητικοί απόκρημνοι γκρεμοί, αλλόκοτοι θεόρατοι βραχώδεις σχηματισμοί από ιζηματογενή πετρώματα με περίπλοκες παράλληλες πτυχώσεις. ΄Οπως μας εξήγησε ο γεωλόγος της ομάδας το εντυπωσιακό αυτό θέαμα, αλλά και ο σχηματισμός του ίδιου του νησιού οφείλεται στο ρήγμα που ξεκινά από την Ανατολική Κρήτη, συνεχίζει υποθαλάσσια και φτάνει μεσοπέλαγα μέχρι το σύμπλεγμα των Διονυσάδων. Κάναμε τον περίπλου του νησιού θαυμάζοντας άλλοτε μυστηριώδεις σκοτεινές θαλασσινές σπηλιές, άλλοτε κάθετα κομμένους στη μέση βράχους και περίεργα συμπλέγματα με πολύχρωμες ραβδώσεις. Η αντίθεση που δημιουργούσαν τα μεγαλοπρεπή βράχια με τα κρυστάλλινα γαλαζοπράσινα νερά τα έκανε να μοιάζουν παραμυθένια!
Συνεχίσαμε το ταξίδι μας και ‘δέσαμε’ στο μινωικό λιμάνι, στο ίδιο μέρος που πριν χιλιάδες χρόνια οι Μινωίτες ‘εδεναν’ τα ξύλινα καράβια τους. Αποβιβαστήκαμε και μετά από μια σύντομη ανάβαση βρεθήκαμε ανάμεσα στα ερείπια της Μινωικής πόλης, που είναι κτισμένη αμφιθεατρικά, πάνω στη γλώσσα ξηράς που σχηματίζει το λιμάνι. Ο αρχαιολογικός χώρος καταλαμβάνει έκταση 15-20στρ και έχουν εντοπιστεί εκτός από τα σπίτια, πλατεία, ιερό και νεκροταφείο. Η πόλη ξεκίνησε σαν μικρός οικισμός ήδη από την Νεολιθική περίοδο, αναπτύχθηκε σε όλη την Μινωική περίοδο, έφτασε στο αποκορύφωμα της το 1700 - 1450πΧ και καταστράφηκε (πιθανόν από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης) το 1100π.Χ.
Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν το 1908, από την ομάδα του αμερικάνου αρχαιολόγου Richard Seager και η εξαιρετική ποιότητα των ευρημάτων εντυπωσίασε τους ειδικούς. Επιπρόσθετα απορία προκαλεί και το γεγονός ότι η Ψείρα κατοικήθηκε αδιάλειπτα για πολλές χιλιάδες χρόνια, αν και είναι ένα μικρό άγονο νησί. Το ‘μυστικό’ της πολύχρονης ακμής του νησιού, είναι το φυσικό του λιμάνι που είναι προστατευμένο από τους ανέμους. Από τα πιο σημαντικά λιμάνια την Μινωική εποχή, λειτούργησε σαν λιμάνι-καταφύγιο για τα πλοία που είχαν εμπορικές συναλλαγές με χώρες της νοτιοανατολικής Μεσογείου μέχρι και την περίοδο της Ενετοκρατίας και της Ρωμαϊκής κατοχής.
H πόλη ξαφνιάζει με τον πλούτο και την ποιότητα της ζωής των κατοίκων της. Φαίνεται ότι κατοικούνταν από οικογένειες εμπόρων, τεχνιτών, ψαράδων και ναυτικών που ήταν εύποροι και διατηρούσαν επαφές με όλη τη Μεσόγειο. Ασχολούνταν με το εισαγωγικό/εξαγωγικό εμπόριο και την επεξεργασία της φυσικής χρωστικής πορφύρας και των σφουγγαριών.
Για πολλές δεκαετίες ο αρχαιολογικός χώρος στην Ψείρα βρισκόταν σε πλήρη εγκατάλειψη, στο έλεος των αρχαιοκάπηλων. Το 1985 επιχειρήθηκε νέα ανασκαφή, η οποία αποκάλυψε τα απομεινάρια ενός εκτεταμένου αγροτικού συστήματος με αναβαθμούς (πεζούλες) για την συγκράτηση του χώματος και δύο στέρνες συγκέντρωσης νερού της βροχής (από τις παλαιότερες στο κόσμο). Η έρευνα συνεχίζεται καθώς θεωρείται ότι τα ευρήματα αυτά είναι έργα Μινωιτών, χωρίς μεταγενέστερες παρεμβάσεις. Ακόμη τα τελευταία χρόνια διερευνάται ανασκαφικά μινωικό ναυάγιο, καθώς λίγα μέτρα από την ακτή του νησιού υπάρχουν πολλά αρχαία ναυάγια, γεγονός που έχει προσελκύσει κατά το παρελθόν δύτες αρχαιοκάπηλους.
Η παρέα μας ξεναγήθηκε στον αρχαιολογικό χώρο και στη συνέχεια χωριστήκαμε: μια ομάδα κατέβηκε τα λαξευτά πέτρινα σκαλιά υστερομινωικής περιόδου(!) μέχρι τη μικρή παραλία για δροσιστικό μπάνιο στα πεντακάθαρα νερά. Μια άλλη ομάδα ξεκίνησε κυκλική πεζοπορία εξερεύνησης του νησιού. Σύντομα βρεθήκαμε να ανηφορίζουμε προς την κορυφή του μοναδικού υψώματος του νησιού, σε μια πορεία ανάμεσα από γκρίζα βράχια καλυμμένα με λειχήνες, με θυμάρια, σκίνους και ασφόδελους να ξεπετάγονται από το λιγοστό χώμα. ‘ Ανοίξαμε’ το δρόμο μας ανάμεσα από την ξεραμένη βλάστηση (καθώς το νησί είναι ακατοίκητο για πολλά χρόνια και δεν υπάρχει ούτε ...κατσικομονοπάτι) και βρεθήκαμε (με γρατσουνισμένα πόδια) στην κορυφή να απολαμβάνουμε πανοραμική ανεμπόδιστη θέα στο κόλπο του Μεραμπέλου. Συνεχίσαμε κατηφορικά από την αντίθετη πλευρά και καταλήξαμε στην παραλία για μπάνιο.
Το μεσημέρι επιβιβαστήκαμε στο πλοίο για αναχώρηση όπου μας υποδέχτηκε ο καπετάνιος και το πλήρωμα με ρακί και φιλόξενα κεράσματα. Συνεχίσαμε το θαλασσινό μας ταξίδι, περάσαμε μπροστά από το ορυχείο γύψου, με τα γιγάντια άσπρα σκαλοπάτια της εξόρυξης να σημαδεύουν το βουνό και αποβιβαστήκαμε στη παραλία Αλτσί. Μια όμορφη αμμουδερή παραλία ιδανική για μπάνιο, με τις εγκαταστάσεις μεταφόρτωσης του γύψου στα πλοία να μοιάζουν παράταιρες στο όμορφο τοπίο. Βουτήξαμε και πάλι στη θάλασσα και αναχωρήσαμε (εκτός προγράμματος) για τον Μόχλο. Περάσαμε δίπλα από τον Κάστελο, ένα τεράστιο όρθιο βράχο που ξεχωρίζει σαν κάστρο στην ακτογραμμή και ξεχωρίσαμε από μακριά τον Ψύλλο, το μικρό νησάκι που δεσπόζει στην παραλία στο Μόχλο και κάποτε ήταν ενωμένο με την απέναντι στεριά. Κάναμε το γύρο του νησιού, με τα ερείπια αρχαίου οικισμού να διακρίνονται ανάμεσα στην ξερή βλάστηση και πήραμε το δρόμο της επιστροφής.
Ταξιδεύουμε και πάλι δίπλα στην ακτογραμμή και περάσαμε από τις πηγές της Μαλαύρας, όπου το νερό της θάλασσας έχει έναχαρακτηριστικό ανοικτό γαλάζιο χρώμα καθώς η περιοχή είναι γεμάτη πηγές γλυκού νερού που έρχεται από το όρος της Θρυπτής. Διακρίναμε τις εγκαταστάσεις στεγανοποίησης και μεταφοράς του νερού από τις πηγές στο φράγμα των Μπραμιανών, από όπου χρησιμοποιείται για άρδευση.
Αποβιβαστήκαμε στο λιμανάκι στο Θόλος γεμάτοι θαλασσινές εικόνες και ανάμεικτα συναισθήματα από την επαφή μας με ένα άγνωστο σε όλους μας κομμάτι της ‘γειτονιάς’ μας, φορτωμένο με συναρπαστική και μακραίωνη ιστορία. ΄Ολοι μας νιώσαμε την ανάγκη να ευχαριστήσουμε τον καπετάνιο μας τον κ.Τσαγκαράκη, που προσπάθησε να μας μεταδώσει την αγάπη για τον τόπο του και μας ταξίδεψε σε μέρη που δεν ήταν στο πρόγραμμα με το καλοτάξιδο σκαρί του.
