Το έθιμο του Χριστόψωμου από τον Λαογραφικό Όμιλο "Λάζαρου και Μανόλη Χνάρη"

Τα Χριστούγεννα είναι μία σημαντική γιορτή για την εκκλησία αλλά και μία περίοδος όπου τα έθιμα και οι παραδόσεις ζωντανεύουν ξανά. Στην Κρήτη οι παραδόσεις που ακολουθούν οι κάτοικοι τις γιορτινές μέρες είναι πολλές.

Ένα έθιμο των Χριστουγέννων είναι να φτιάχνουν οι νοικοκυρές τα Χριστόψωμα. Παραδοσιακό κρητικό γλυκό ψωμί που το στολίζουν με ξόμπλια. Αυτά τα στολίδια συμβολίζουν αλέτρια, ζώα πουλιά, γεννήματα της γης ή πιο απλά μ΄ ένα σταυρό που συμβολίζει το μαρτύριο που έρχεται. 

Την παραμονή των Χριστουγέννων οι άνθρωποι άναβαν το καντήλι, έκαναν την προσευχή τους και 40 μετάνοιες και ζητούσαν τις χάρες που ήθελε ο κάθε ένας από το Χριστό που θα γεννιόταν σε λίγες ώρες. 

Το ζύμωμα γινόταν με μια ιεροτελεστία. Χρησιμοποιούν ακριβά υλικά, ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα, λέγοντας: "Ο Χριστός γεννιέται , το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει." Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό με λουρίδες απ΄ τη ζύμη. Στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι. Στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα με το μαχαίρι ή με το πιρούνι, όπως λουλούδια , φύλλα, καρπούς, πουλάκια.

Γύρω - γύρω διάφορα, διακοσμητικά σκαλιστά στο ζυμάρι ή πρόσθετα στολίδια. Αυτά τόνιζαν το σκοπό του χριστόψωμου και εξέφραζαν τις διάφορες πεποιθήσεις των πιστών. Χριστούγεννα ανήμερα, ο νοικοκύρης έπαιρνε το χριστόψωμο, το σταύρωνε, το έκοβε και το μοίραζε σ' όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονταν στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Μερικοί, εδώ βλέπουν ένα συμβολισμό της Θείας κοινωνίας.

Στην παλιά Κρήτη πρόσεχαν ιδιαίτερα τα ζώα τους τα οποία είχαν μερίδα τη δική τους μερίδα στο Χριστόψωμο. Έτριβαν ένα χριστόψωμο, το ανακάτευαν με τα πίτουρα και το έδιναν στα ζώα να το φάνε, για να βλογηθούν κι αυτά.