Πασχαλινά έθιμα της Κρήτης - της λαογράφου Ειρήνης Ταχατάκη
Το Ελληνικό Πάσχα είναι πλούσιο σε παραδόσεις και έθιμα γιατί ο λαός μας όχι μόνο ζει την ανάμνηση κάποιων γεγονότων αλλά τα βιώνει και τα συνεχίζει και τούτο είναι παράδοση.
Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για το ελληνικό Πάσχα και την καθιέρωση του από την Εκκλησία μας.
Η «Ανάσταση» η «Λαμπρή» όπως χαρακτηριστικά τη λέει ο λαός μας είναι η μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης. Το Πάσχα το τερπνό, το μέγα, το ιερό, το πανσεβάσμιο, που διακηρύσσει η εκκλησία μας. Οι Χριστιανοί, λοιπόν, πήραν τούτη τη μεγάλη γιορτή από του Εβραίους, αλλά της έδωσαν καινούριο περιεχόμενο: την Ανάσταση του Κυρίου. Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος που έγινε το 325 μ.Χ. όρισε να γιορτάζεται το Χριστιανικό Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την Πανσέληνο της Εαρινής Ισημερίας για δύο λόγους : α) για να διαφοροποιηθεί από το Πάσχα των Εβραίων που γιορταζόταν ανήμερα την Πανσέληνο και β) για να εναρμονιστεί με το ιστορικό γεγονός της Ανάστασης που συνέβηκε μετά το Εβραϊκό Πάσχα.
Προηγείται, βέβαια, της τρανής γιορτής η μακρά περίοδος της Μ. Σαρακοστής, οπότε γίνεται η προετοιμασία των πιστών για να μπορέσουν να παραστούν στο Θείο Δράμα και το χαρούμενο γεγονός της Ανάστασης. Ακολουθεί μετά η χαρμόσυνη περίοδος των 50 ημερών που έχομε μέσα σ’ αυτή κι άλλες κορυφώσεις του θριάμβου του Χριστού μας: την Ανάληψη που είναι η επιστροφή του Υιού στον Πατέρα, οπότε παίρνει την εκ δεξιών του πατρός θέση του και την Πεντηκοστή, οπότε στέλνει το Άγιο Πνεύμα στους μαθητές Του.
Υπάρχουν πολλά Πασχαλινά έθιμα στην ιδιαίτερη Πατρίδα μας την Κρήτη και στο Πανελλήνιο γενικότερα.
Οι προετοιμασίες για τη Μεγάλη εορτή του Πάσχα έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί –εκτός από διάφορα ζυμώματα- την εβδομάδα των παθών: πάστρα, νοικοκυροσύνη με ασβεστώματα, βαψίματα, πλυσίματα, και γενικά καθαριότητα παντού. Κι όλα αυτά συνδυασμένα ομορφαίνουν πιο πολύ την Ανοιξιάτικη Φύση με τις πρασινάδες, τις δροσιές και τις ευωδίες από τους πορτοκαλο-λεμονανθούς και τους ανερατζανθούς. Τα γιασεμιά, τα κρινάκια, τα ζουμπούλια στο φόρτε τους. Κόβονται αγκαλιές τα λουλούδια κι άλλα γίνονται στεφάνιο κι άλλα κολαΐνες για να στολίσουν τον Επιτάφιο και τον Εσταυρωμένο.
Από τη Μεγάλη Τετάρτη αρχίζουν τα ζυμωτά: Λαμπροκούλουρα, κουκουνάρες, καλιτσούνια με φρέσκια μυζήθρα, τσουρεκάκια. Μοσχοβολά ο κόσμος από τις μυρωδιές στους φούρνους κι όλη αυτή η χαρούμενη φροντίδα προσθέτει μία ιδιαίτερα γιορταστική νότα για την προετοιμασία της Μεγάλης Εορτής.
Στην Εορτή των Βαΐων, ακριβώς μία βδομάδα πριν το Πάσχα γιορτάζουν την Ανάσταση του Λαζάρου μαζί με την εορτή των Βαΐων κατά την οποία ο Σωτήρας μπήκε θριαμβευτικά στα Ιεροσόλυμα κι ο λαός τον υποδέχτηκε «μετά βαΐων και κλάδων». Πανελλήνιο το έθιμο και σαν αυτή την ημέρα για ανάμνηση της υποδοχής προσφέρει η εκκλησία μας σταυρούς πλεγμένους με κλαδιά βαγιάς. Τα παιδιά ψάλλουν τον Λάζαρο:
«Μες στην πόλη Βηθανία κλαίει η Μάρθα η Μαρία,
Λάζαρο τον αδελφό τους τον καλό κι αγαπητό τους.
Κι ο Χριστός μας ο καλός μας, ο Σωτήρας και Θεός μας
για το φίλο του μαθαίνει και στον τάφο του πηγαίνει.
«Δεύρο έξω» του φωνάζει κι ολοζώντανο τον βγάζει
χαιροντ’ όλοι και γελούνε το Θεό δοξολογούνε».
Σε πολλά χωριά της Πατρίδας μας ζυμώνουν κάτι μακρόστενες κουλούρες που τις λένε «Λαζάρους» και πλάθονται σε σχήμα ανθρώπου.
Υπάρχει και το έθιμο αλλά και ορισμός της εκκλησίας να γίνεται κατάλυση ιχθύος, τρώνε ψαρικά τη Βαγιανή Κυριακή και λέει η παροιμία:
«Όταν είναι τω Βαγιώ τρώμε ψάρι και κολιό και την άλλη Κυριακή καλιτσούνι και ρακί ή και την άλλη Κυριακή τρώμε το παχύ τ’ αρνί».
Ειρήνη Ταχατάκη
