Το Σπήλαιο Σφενδόνη (ή Σφεντόνη) βρίσκεται στο χωριό Ζωνιανά του Νομού Ρεθύμνης και απέχει 43χιλ. από το Ηράκλειο και 52χιλ. από το Ρέθυμνο. Μέσα στο Σπήλιο υπάρχουν μεγάλοι διάδρομοι και οι οροφές του στηρίζονται σε μεγάλες κολώνες που έχουν δημιουργηθεί από σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Κατά τη μυθολογία, λένε, ότι το Σπήλαιο αυτό χρησιμοποιούνταν ως καταφύγιο του Αγίου Αντωνίου από τον οποίο πήρε και το όνομα (Αντώνης - Σφενδόνης) , γι΄ αυτό άλλωστε υπάρχει εκεί κοντά και η εκκλησία του Αγίου.
Το ειδικό μονοπάτι περιήγησης επιτρέπει την ασφαλή επίσκεψη στο σπήλαιο ακόμα και σε άτομα με ειδικές ανάγκες. Καταλαμβάνει έκταση περίπου 3.000 τ.μ. Στα 270 μέτρα της διαδρομής του υπάρχουν ογκώδεις κολώνες που δημιουργούν δαιδαλώδη διαμερίσματα.
Η λαϊκή ονομασία του Σπηλαίου των Ζωνιανών είναι "η Τρύπα". Το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε από παλιά σαν κρησφύγετο. Εδώ είχε βρει καταφύγιο ένας αντάρτης (χαΐνης) από τα Σφακιά, ο Σφεντόνης. Μια μέρα που καθόταν στην είσοδο κι έψηνε κρέας, τον είδε ένας νεαρός που πλησίασε και του ζήτησε λίγο. Ο Σφεντόνης από θυμό ή από φόβο μην τον προδώσει, τον κλώτσησε τόσο δυνατά με την μπότα του (στιβάνι) που τον σκότωσε.
Οι θρύλοι γύρω από το σπήλαιο Ζωνιανών: Στο σκοτεινό σπήλαιο κρυβόταν μια όμορφη νεράιδα, που έβγαινε συγκεκριμένη ώρα κάθε μέρα, για να πάει στη γειτονική πηγή και να πιει νερό. Ένας βοσκός την είχε δει πολλές φορές, αλλά μόλις προσπαθούσε να την πλησιάσει αυτή έτρεχε και κρυβόταν μέσα στο σπήλαιο. Ο πόθος κι η περιέργεια τον έκαναν να την παραμονεύει. Μόλις φάνηκε η νεράιδα ο βοσκός την χτυπά με μια πέτρα που πετά με την πάνινη σφεντόνα του. Η νεράιδα τραυματισμένη κατορθώνει να τρέξει και να κρυφτεί μέσα στο σπήλαιο, αφήνοντας στην είσοδο του το ματωμένο της μαντήλι.
Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, ο βοσκός πλησίασε την πληγωμένη νεράιδα και γοητευμένος από την ομορφιά της έσκυψε να τη φιλήσει. Η νεράιδα τον απώθησε και του υποσχέθηκε πως, αν δεν την πειράξει, θα του έδινε ένα καλάμι με μετάξι που θα το έγνεθε όλη η οικογένεια του χωρίς να τελειώνει ποτέ.
Ο βοσκός, όμως, δεν άντεξε και τελικά την φίλησε παρά τις αντιρρήσεις της. Κλαίγοντας η νεράιδα τον καταράστηκε να τρέμουν τα χέρια του ίδιου και όλης της οικογένειας του.
Φωτογραφίες: Δημήτρης Κόκκινος
