Το αείζωον βοτάνι των Χριστουγέννων (και οι νυκτερινές γυναικείες συνάξεις στην Κρήτη)

Του Νίκου Ψιλάκη

Αργά το βράδυ, παραμονή Χριστουγέννων, συνάζονταν οι γυναίκες, έβαζαν μέσα σ' ένα πήλινο πινάκι γεμάτο με νερό το βοτάνι της μεγάλης γιορτής και κάθονταν ολόγυρα, σαν καθαγιασμένος χορός που προσπαθεί ν' ακουμπήσει με τα γήινα χέρια του το ανέγγιχτο.

Παράξενο χορτάρι, αλήθεια, το βοτάνι των Χριστουγέννων! Κατάξερο, τυλιγμένο σε λευκή πετσέτα και φυλαγμένο για χρόνια και χρόνια στην κασέλα, ανασύρεται μόνο για να μεταφέρει στους ανθρώπους την ακατανίκητη δύναμη που κρύβεται μέσα του. Το λένε «χέρι της Παναγιάς» ή και «φύλλο της Παναγιάς», μα δεν μοιάζει με τα φύλλα που ξέρομε. Αμέτρητα λεπτά κλαδάκια ξεπετάγονται από τη ρίζα του, κι όταν αρχίζει να ξεραίνεται στρέφονται όλα μαζί προς τα μέσα, το ένα πάνω στο άλλο, έτσι που να σχηματίζουν σφιχτοδεμένο κουβάρι. 

Περνούσαν οι ώρες, οι γυναίκες ολόγυρα στο πινάκι με τα χείλη να ψιθυρίζουν ψαλμωδίες, με τα μάτια να προσμένουν το θαύμα. Και το θαύμα ερχόταν πάντα στην ώρα του. Το ξερό βοτάνι ζωντάνευε και ξεδίπλωνε τα κλωνιά του, λες και κάποια αθώρητη δύναμη το κινούσε. Εκείνη την ώρα, λέγανε, άρχιζαν οι πόνοι της Παναγιάς. Πριν το ξημέρωμα το κατάξερο βοτάνι είχε πια ζωντανέψει, σημάδι πως το Θείον Βρέφος είχε έρθει στον κόσμο μας.

Τότε μόνο διαλύονταν οι αυτόκλητες και αυτοσχέδιες ιεροφάντισσες, κινούσε η κάθε μια για το σπίτι της ή πήγαιναν κατευθείαν στη λειτουργία. Το βοτάνι έμενε για κάποιες ώρες ανοικτό, ίσως και μέρες ακόμη, μέχρι να ξεραθεί και πάλι, να συστραφούν τα κλαδιά και να γίνει μια κίτρινη χορτάρινη σφαίρα.

Το φύλασσαν πάλι στη θέση του μέχρι τα Χριστούγεννα της επόμενης χρονιάς. Ή μέχρι να χρειαστεί σε κάποια γέννα. Έτσι γινόταν εκείνα τα χρόνια στα μέρη μας, στα χωριά της Πεδιάδας όπου απαντάται το έθιμο: Μαζί με τη μαμή του χωριού στο σπίτι της ετοιμόγεννης έφτανε και η γυναίκα που είχε την τύχη να κατέχει το αείζωο κι απέθαντο «χέρι της Παναγιάς», ένα βοτάνι που δεν φυτρώνει στα μέρη μας παρά μόνο στην άγονη γη της ερήμου. Στην Κρήτη το έφερναν οι Χατζήδες κι οι προσκυνητές που επέστρεφαν από τους Αγίους Τόπους ως πολύτιμο απόκτημα, ίαμα και σύμβολο της ζωής.

Είναι να θαυμάζει κανείς τις παλιές γυναίκες, τις μανάδες, τις γιαγιάδες, τις προγιαγιάδες μας. Με τον δικό τους απλοϊκό τρόπο συμπαραστέκονταν στη Μεγάλη Μητέρα, έτσι όπως συμπαραστέκονταν σε κάθε μέλλουσα μητέρα. Γιατί και την Παναγιά την ένιωθαν δικιά τους, γυναίκα σαν κι εκείνες, γυναίκα που νιώθει τους πόνους της γέννας, που θηλάζει, που ανοίγει την αγκάλη για να γίνει Βρεφοκρατούσα, που πλάθει όνειρα για το τέκνο της. Πώς να την αφήσουν μονάχη την Παναγιά τέτοιες ώρες;

ΟΙ ΦΕΤΙΝΕΣ ΕΥΧΕΣ ΜΑΣ

Το περίφημο βοτάνι των Χριστουγέννων είναι φυτό των άγονων και ξηρών υποτροπικών περιοχών, γνωστό σε πολλές χώρες του κόσμου. Το λένε συνήθως «Ρόδο της Ιεριχούς» (Anastatica hierochuntica) κι έχει τη δύναμη να ζωντανεύει μόλις έρθει σ' επαφή με νερό.

Τούτο το αείζωο βοτάνι ας συνοδεύει τις φετινές ευχές της οικογένειας Νίκου και Μαρίας Ψιλάκη και όλων των κατιόντων μελών της. Να έχετε πάντα τη δύναμη ν' αντιστέκεστε στην κάθε λογής φυσική και πνευματική ξηρασία, να χορταίνετε την ομορφιά του κόσμου και τα ιερά νάματα της παράδοσης, ν' απολαμβάνετε τον αέναο θρίαμβο της ζωής!

Χρόνια Πολλά!

ΣΗΜ.

Ολόκληρο το κείμενο έχει αναρτηθεί στον ιστότοπο: http://karmanor.gr/el/article/aeizoon-votani-ton-hristoygennon