Η Παναγία στην Κρήτη: Εκκλησίες και Μονές αφιερωμένες στη Χάρη Tης

Το Μικρό Πάσχα του καλοκαιριού είναι αφιερωμένο στην Παναγία, με χιλιάδες εκκλησίες και μοναστήρια να είναι αφιερωμένα στη Χάρη της. Οι Έλληνες αγαπούν την Παναγία και ζητούν τη βοήθειά της σε κάθε δύσκολη στιγμή και αυτές τις ημέρες συρρέουν σε μονές και ναούς για να ανάψουν ένα κερί.

Δείτε τον αναλυτικό πίνακα των Ιερών Μονών αφιερωμένες στην Κοίμηση της Θεοτόκου, σε κάθε Ιερή Μητρόπολη των εκκλησιών της Κρήτης.

ΙΕΡΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗ ΚΡΗΤΗΣ:
 

Η Ιερά Μονή Αγκαράθου

Αφιερωμένη στην Παναγία, η μονή Αγκαράθου υπήρξε ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα παιδείας και πολιτισμού σε όλη την Κρήτη. Είναι ένα από τα παλαιότερα μοναστήρια του νησιού, με τοιχογραφίες Κρητικών αγίων, αλλά και με την περίφημη ροδιά της Αγκαράθου. Κάτω από το «ιερό δέντρο», λέγεται ότι βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας, χάρη στην οποία χτίστηκε ο ναός.

Το 1821, οι Τούρκοι έκαψαν όλα τα κτίρια και έσφαξαν τους μοναχούς. Το 1894 χτίστηκε νέος ναός, που βρέθηκε ξανά στο στόχαστρο των Τούρκων. Η μονή βρίσκεται περίπου 25 χιλιόμετρα μακριά από το Ηράκλειο, σε μια κατάφυτη πλαγιά.

Ιερά Μονή Παλιανής

Η Ιερά Μονή Παλιανής είναι γυναικείο μοναστήρι, σταυροπηγιακό, που υπάγεται στο Δημοτικό διαμέρισμα Βενεράτου. Η θέση του είναι σε υψόμετρο 280 μ. Ο σημερινός ναός άρχισε να κτίζεται το 1826 στη θέση παλαιού, ο οποίος είχε ερειπωθεί κατά την Επανάσταση του 1821. Από τη σφαγή κατάφερε να διασωθεί μόνο η μοναχή Παρθενία, η οποία και συνετέλεσε στην αποπεράτωση του ναού το 1860. Υπέστη ζημίες κατά το σεισμό του 1856. 

Ιερός Ναός Παναγίτσας Μασταμπά

Ο ναός στο Μασταμπά  έχει καθιερωθεί να ονομάζεται «Παναγίτσα».

Χτίστηκε από πρόσφυγες που ήρθαν στο Ηράκλειο από τη Μικρά Ασία το 1922. Παρά τα βάσανα, την ταλαιπωρία και την ανέχεια  τους, οι άνθρωποι αυτοί έχτισαν την εκκλησία θέλοντας να τιμήσουν την Παναγία, στην εικόνα της οποίας έβλεπαν μια μάνα και η τρυφερότητά τους ήταν τέτοια που την έλεγαν Παναγίτσα, όπως συνηθίζεται να ονομάζεται μέχρι και σήμερα ο ναός.

Ιερός Ναός Παναγίας Καμαριανής, Νέα Αλικαρνασσός

Η ιερή εικόνα της Παναγίας, η οποία ανακαλύφθηκε μέσα σε ένα καμαράκι,  ταξίδεψε απο τη Μικρά Ασία, στην Κάλυμνο, κι έφτασε στην Κρήτη, διαδρομή που ακολούθησε μια ξενιτεμένη μικρασιάτισα που ήταν εκείνη που έσωσε την εικόνα και τη μετέφερε μαζί της στη νέα πατρίδα. Η εικόνα της Παναγιάς της Καμαριανής βρίσκεται στην εκκλησία της Νέας Αλικαρνασσού.

-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Μεταξοχώρι
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Πενταμόδι
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Βούτες
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Γωνιές Μαλεβιζίου
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Αϊτάνια
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Γάλυπε

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙΟΥ - ΚΑΣΤΕΛΙΟΥ ΚΑΙ ΒΙΑΝΝΟΥ:
​Αγία Μονή Βιάννου

Νότια του οικισμού Άνω Βίάννος‬ κοντά στην έξοδο του φαραγγιού‬ του Αφρατίου, βρίσκεται η Αγία Μονή‬, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου‬. 

Σύμφωνα με την παράδοση χτίστηκε από τρεις Κύπριες μοναχές, οι οποίες αρχικά έχτισαν την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στον Κερατόκαμπο.

-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Πολυθέα
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Μηλιαράδων
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Άγιος Βασίλειος

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ ΓΟΡΤΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΡΚΑΔΙΑΣ:

​Ιερά Μονή Παναγίας Καλυβιανής

Η Μονή Παναγίας Καλυβιανής βρίσκεται στο 60ό χιλιόμετρο της οδικής αρτηρίας Ηράκλειο-Τυμπάκι, σε απόσταση 300 μέτρων στα δεξιά. Το μοναστήρι κείται σε υψόμετρο 80 μέτρων και αναγνωρίστηκε με νόμο το 1968.  Ο χώρος της σημερινής μονής ανήκε στον Τούρκο Χουσεΐν Βραζερζαδέ. Στα χωράφια του τελευταίου βρισκόταν μια κατεδαφισμένη εκκλησία, κάτω από τα ερείπια της οποίας ανακαλύφθηκε το 1873 παλιά εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Οι Χριστιανοί των γύρω χωριών παρακάλεσαν το Χουσεΐν Μπέη να τους παραχωρήσει τον αγρό και εκείνος τους έδιωξε με σκαιότητα. Τότε οι Χριστιανοί συνέταξαν αναφορά προς το Μητροπολίτη Μελέτιο και εκείνος τη διαβίβασε στο διοικητή Μουσταφά Νουρή Πασά. Ο τελευταίος απάντησε οργισμένος ότι δεν μπορούσε να απαλλοτριώσει το χωράφι επειδή είχε βρεθεί σε αυτό ένα κομμάτι ξύλου ζωγραφισμένο. Αυτό θεωρήθηκε υβριστικό προς το Μητροπολίτη και έπειτα από διαμαρτυρία της Δημογεροντίας του Ηρακλείου προς τους Προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων, επενέβη ο διοικητής της Κρήτης Ρεούφ Πασάς και με διαταγή του αγοράστηκε ο χώρος γύρω από το γειτονικό χωριό Καλύβια, ενώ επίσης με απαίτησή του ανακλήθηκε ο Μουσταφά Νουρή Πασάς και τιμωρήθηκε.

Η εκκλησία οικοδομήθηκε και ανακαινίστηκε από τους Χριστιανούς και της έδωσαν το όνομα Παναγία Καλυβιανή.

-Ιερός Ναός Παναγίας Καινουργίου
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Αληθινή
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Μάταλα
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Κλήμα
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Απεσωκάρι
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Καπετανιανά
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Στάβιες
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Χουστουλιανά
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Λαράνι
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Κάτω Ζαρός
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Καμάρες

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΚΥΔΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ:

Ιερά Μονή Κυρίας των Αγγέλων Γκουβερνέτου

Από τα ελάχιστα κοινόβια ανδρικά μοναστήρια της Ελλάδας είναι και αυτό της Ιεράς Μονής Γουβερνέτου στο Ακρωτήρι που ονομάζεται και Μονή Κυρίας των Αγγέλων επειδή η Εκκλησία του μοναστηριού είναι αφιερωμένη στη μεγάλη μάνα του κόσμου, την Παναγία. χτίστηκε πριν από το 1537, στη θέση προϋπάρχοντος ναού, από μοναχούς που εγκατέλειψαν την παρακείμενη, σχεδόν παραθαλάσσια και ερειπωμένη σήμερα, Μονή Καθολικού εξαιτίας της πειρατείας. Οχυρωμένη σαν κάστρο, για να αντέξει σε περίπτωση επίθεσης, είχε περίβολο σε σχήμα παραλληλόγραμμο, στις γωνίες του οποίου ορθώνονταν τέσσερις πύργοι με πολεμίστρες. Από αυτούς σήμερα σώζονται μόνο οι δύο. Την πρόσοψη της κεντρικής εκκλησίας που είναι αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου κοσμούν ανάγλυφες εικόνες με μάσκες και τέρατα. Πρόκειται προφανώς για επιρροή από τα κτίρια του ιταλικού μπαρόκ και της Αναγέννησης.

-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Καλάμιον
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Τσικαλαριά
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Αρωνίου
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Χωραφάκια
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Εξώπολις
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Κεφαλά
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Εμπρόσνερος
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Μεσκλά
-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Λίμνη

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΡΕΘΥΜΝΗΣ - ΑΥΛΟΠΟΤΑΜΟΥ:

Μητροπολιτικός Ναός Μεγάλη Παναγιά

Ιερά Μονή Κυρία των Αγγέλων Ρέθυμνο

Ιερός Ναός Παναγίας Χαρακιανής Μυλοπόταμος

Ανάμεσα σε Ηράκλειο και Ρέθυμνο, κοντά στο Μπαλί, βρίσκεται ο ναός της Παναγίας Χαρακιανής. Ο ναός δημιουργήθηκε στα χρόνια της Ενετοκρατίας, από την οικογένεια των Καλλεργών

Είναι μονόχωρος, πρόσφατα ανακαινισμένος και κάθε Δεκαπενταύγουστο «υποδέχεται» μεγάλο αριθμό προσκυνητών. Ανάμεσά τους βρίσκονται και αρκετοί «Δεκαπεντάρηδες» ή «Δεκαπενταριστές». Πιστοί που φθάνουν στην περιοχή λίγες ημέρες πριν την μεγάλη γιορτή, στήνουν σκηνές, φτιάχνουν πρόχειρα καταλύματα, κοιμούνται και τρώνε στην ύπαιθρο.

-​Ιερός Ναός Παναγίας - Κερά Χρωμοναστηρίου
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Ανώγεια
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Βενί (συνοικισμός Κατεργιανά)
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Γαράζο
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Καστρί Δαμαβόλου
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Δοξαρό
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Ελεύθερνα
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Έρφοι
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Κράνα
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Κρυονέρι (συνοικία Ασσύρωτοι)
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Λαγκά (συνοικία Τριπόδο)
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Μαργαρίτες
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Γάλλου
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Καρωτή
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Κυριάννα
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Ρούστικα
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Χαμαλεύρι
-​​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Καλονύχτι (συνοικία Παλαίλιμνος)
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Καρέ (συνοικία Αμπελάκι)

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ ΚΑΙ ΣΗΤΕΙΑΣ:

Παναγία Φανερωμένη Ιεράπετρας

Στο όρος Σταυρός, στην Ιεράπετρα, δυτικά του αρχαιολογικού χώρου των Γουρνιών, βρίσκεται η μονή της Παναγίας Φανερωμένης. Το παλαιότερο τμήμα της μονής, που σώζεται σήμερα, είναι ένας σπηλαιώδης ναός, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στην Ζωοδόχο Πηγή.

-​Παναγία Ελεούσα Ιεράπετρας 

-​Παναγία Ακρωτηριανή Τοπλού Σητείας

​Παναγία  Εξακουστή Μαλλών Ιεράπετρας 

-Παναγία Παπλινού Ιεράπετρας
-​Παναγία «Βρυωμένου» Μεσελέρων Ιεράπετρας
-Παναγία «Κερά - Γραμμένης» Σταυρός Ιεράπετρας
-Παναγία «Καρυδιανής» Μύθων Ιεράπετρας
-Παναγία «Διχαλάς» Χρυσοπηγή Σητείας
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Γρα Λυγιά 
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Μακρυλιά
--​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Τουρλωτή
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Καρύδι
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Σίτανος
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Καλό Χωριό 
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Περβολάκια
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Λάπιθος
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Μακρύ Γυαλός
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Ορεινόν

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΠΕΤΡΑΣ ΚΑΙ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ

Ιερά Μονή Γκαβερνιώτισσας Ποταμιές

Κατά την παράδοση η μονή της Παναγίας Γκουβερνιώτισσας κτίστηκε από βυζαντινό άρχοντα έπειτα από την απελευθέρωση της Κρήτης από το Νικηφόρο Φωκά. Στην περιοχή της μονής υπήρχαν, κατά την εποχή εκείνη, οικισμοί των οποίων σώζονται τα ερείπια. Ένας από αυτούς ήταν η Γαληνή, όνομα σωζόμενο σε τοπωνύμιο της περιοχής. Κατά την πολιορκία του Χάνδακα ο εφημέριος της μονής παπα-Νικολός Μαγκαφούρης απέκτησε την εύνοια του Τούρκου πασά και όχι μόνο εξασφάλισε την ακεραιότητα των κτημάτων της μονής, αλλά και οικειοποιήθηκε άλλα κτήματα ιδιωτών. Οι απόγονοι του Μαγκαφούρη διαδέχονταν ο ένας τον άλλο στη διοίκηση της Μονής. Ο τελευταίος παπα- Μιχάλης Μαγκαφουράκης δεν απέκτησε κληρονόμους και δώρισε τη μονή στον Άγιο Τάφο. Τα επόμενα χρόνια η μονή διαλύθηκε και τα πλούσια κτήματά της διανεμήθηκαν στους κατοίκους του χωριού.

​Ιερά Μονή Κρουσταλλένιας Οροπέδιο

Η ιστορία της Μονής Κρουσταλένιας συνδέεται στενά με την ιστορία του ίδιου του οροπεδίου Λασιθίου και σύμφωνα με ορισμένες πηγές υπήρξε κέντρο συγκέντρωσης επαναστατών κατά των Ενετών.

Ιερός Ναός Μεγάλης Παναγιάς Νεάπολη

Ο Μητροπολιτικός Ναός της Νεάπολης είχε θεμελιωθεί το 1889 από τον επίσκοπο Μελέτιο Χλαπουτάκη, οικοδομήθηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος από τον διάδοχό του επίσκοπο Τίτο Ζωγραφίδη και ολοκληρώθηκε από τον επίσκοπο Διονύσιο Μαραγκουδάκη, ο οποίος και τον εγκαινίασε στις 27 Σεπτεμβρίου 1927.

-Ιερός Ναός Οδηγήτριας Κριτσά
-Ιερός Ναός Παναγίας Λούμα
-Ιερός Ναός Παναγίας Μέσα Πατάμοι
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Βραχάσι
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Μίλατος
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Χερσόνησος

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΚΙΣΑΜΟΥ ΚΑΙ ΣΕΛΙΝΟΥ:

Ιερά Μονή Παναγίας Κυρίας των Αγγέλων Γωνιάς

Η μονή ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα μ.Χ. στη θέση Μενιές του Ακρωτηρίου, στη θέση που βρισκόταν το ιερό της Δίκτυννας, και ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο.

Το 1645, οι Τούρκοι κατά τη διάρκεια του κρητικού πολέμου αποβιβάστηκαν κοντά στη μονή και την κατέλαβαν, ενώ το 1652 την κατέστρεψαν. Το 1662, με πατριαρχικό σιγγίλιο, η μονή ανακηρύσσεται σταυροπηγιακή, δηλαδή διοικείται άμεσα από το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης. Το 1664 άρχισε να λειτουργεί στη μονή σχολείο. Το 1708 κατασκευάστηκε το συντριβάνι της μονής και το 1805 τα παρεκκλήσια του ναού. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, η μονή λειτούργησε ως νοσοκομείο,ενώ ο ηγούμενος Παρθένιος Ρασπάνης μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, αλλά οι Τούρκοι τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν. Η μονή ερημώθηκε, αλλά την περίοδο 1831-1841 ανασυγκροτήθηκε από τον μοναχό Παρθένιο Φρουδάκη. Το 1867, κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1866, η μονή καταστράφηκε ξανά από τους Τούρκους.

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μετά την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερμανούς, στη μονή λειτούργησε η σχολή Ευελπίδων. Μετά τη μάχη της Κρήτης, οι Γερμανοί επίταξαν τη μονή και φυλάκισαν τους μοναχούς. Η μονή επαναλειτούργησε μερικώς το 1942 και μέχρι το 1944 ήταν γερμανικό στρατόπεδο.

Ιερά Μονή Παναγίας Χρυσοσκαλίτισσας

Η Ιερά Μονή της Παναγίας Χρυσοσκαλίτισσας είναι ένα από τα πιο γνωστά προσκυνήματα και αξιοθέατα στην περιοχή των Χανίων. Ένα εντυπωσιακό, κατάλευκο κτίσμα, δεσπόζει πάνω σε ένα μεγάλο βράχο με θέα στο Λιβυκό πέλαγος.

-Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Κερά
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Βαθανιά
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Μαχιά
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Τεμένια 
-​Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Επισκοπή

Εκτός από τους παραπάνω Ιερούς Ναούς και Μονές, υπάρχουν και δεκάδες άλλα εξωκλήσια και παρεκκλήσια καθώς και Κοιμητήρια που είναι αφιερωμένα στην Κοίμηση της Θεοτόκου.