IDAology: Ο κόσμος των βοσκών του Ψηλορείτη στο πεδίο της επιστημονικής έρευνας
«Αν ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στον Ψηλορείτη, την Ίδα της αρχαιότητας, ήταν ένας κυνηγός-τροφοσυλλέκτης, πιθανότητα ο δεύτερος να έγινε ο βοσκός που όρισε με την απόφαση του τη ζωή σε ένα βουνό το οποίο ακόμα τρέφεται με τους μύθους, την ιστορία και τις παραδόσεις του». Αυτό επισημαίνει η επιστημονική ομάδα του ερευνητικού προγράμματος με τίτλο IDAology που αφορά την ψηφιακή καταγραφή και εμπειρία του μύθου του Ψηλορείτη σε συνάρτηση με τη βοσκική τέχνη.
Με πρωτοβουλία του Δήμου Ανωγείων και εκκίνηση μια προσπάθεια συλλογής δεδομένων και στοιχείων που συνθέτουν το μωσαϊκό της βοσκικής ως τον συνδυασμό κτηνοτροφικής δραστηριότητας και κουλτούρας που συνέβαλε στη διαμόρφωση, δικτύωση και διάδραση των κοινοτήτων που περιβάλλουν τον Ψηλορείτη, έγινε η αρχή για περιήγηση στον μύθο και την ιστορία της ποιμενικής ζωής της Κρήτης.
Μία κοινοπραξία για έρευνα ανάμεσα στο ΙΤΕ, το Πανεπιστήμιο Κρήτης και την ΑΜΚΕ Πολιτιστικής διαχείρισης Androidus Project Tank, είναι η συνέχεια μετά τους περιηγητές, τους τοπικούς λαογράφους, τους αρχαιολόγους και ιστοριοδίφες της περιοχής. Ο κόσμος των βοσκών του Ψηλορείτη εισέρχεται δυναμικά στο πεδίο της έρευνας σε συνεργασία με τον ίδιο τον βοσκό που συνεχίζει να ζει και να δραστηριοποιείται στους βοσκότοπους αναπτύσσοντας έτσι τις κοινότητες της Ίδας. Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο επιστημονικός υπεύθυνος του έργου Γεώργιος Καλομοίρης, υποψήφιος διδάκτορας Πολιτιστικού Σχεδιασμού και ζητημάτων Πολιτιστικής Δημοκρατίας, αναφέρει ότι υπάρχει ένας ενεργός διάλογος ανάμεσα στον άνθρωπο του βουνού και το ορεινό περιβάλλον, ο οποίος «έβαλε τις βάσεις που διαμόρφωσαν την κουλτούρα των ποιμενικών κοινοτήτων του Ψηλορείτη, λειτουργώντας ταυτόχρονα ως έμπνευση στη θεματική του παρόντος ερευνητικού προγράμματος με τίτλο IDAology -Το ποιμενικό βίωμα στις κοινότητες της Ίδας (ΓΕΩΠΑΡΚΟ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ) ως εμπειρία επαυξημένης πραγματικότητας και ψηφιακό αποθετήριο της 'Αυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του βουνού».
Τόνισε παράλληλα, πως «ο βοσκός του Ψηλορείτη είναι ο φορέας που μέσα από την αδιάλειπτη παρουσία του μεταφέρει ως μια σκυτάλη εμπειριών, ένα κράμα από παραδόσεις και έθιμα, άγραφους θεσμούς και νόμους, τεχνικές και τεχνουργίες που λειτουργούν ως αλληλένδετα στοιχεία δημιουργίας ενός ιδιότυπου μικρόκοσμου».
Το παρόν έργο υλοποιείται στο πλαίσιο της Δράσης ΕΡΕΥΝΩ-ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ-ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εθνικούς πόρους μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα & Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ). Έχει διάρκεια 30 μήνες και ήδη βρίσκεται στον τρίτο μήνα. Το πρόγραμμα συντονίζεται από το Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας με συντονιστή τον καθηγητή Μ. Τσικνάκη, από το Εργαστήριο Υπολογιστικής Βιο-Ιατρικής, ενώ την κοινοπραξία του έργου συναπαρτίζει το Κέντρο Ερευνών και Μελετών του Πανεπιστημίου Κρήτης για τις Ανθρωπιστικές, τις Κοινωνικές και τις Επιστήμες της Αγωγής (ΚΕΜΕ-ΠΚ) με το Εργαστήριο «Οπτική Ανθρωπολογία. Εικόνα, μουσική κείμενο» και το «Κέντρο Μελετών για το Κοινωνικό Φύλο», με υπεύθυνο τον καθηγητή Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Αρ. Τσαντηρόπουλο.
«Το παρόν διεπιστημονικό- ερευνητικό πρόγραμμα (IDAology) εμπλέκει με τον πλέον άμεσο τρόπο συνεργασίας τους βοσκούς του Ψηλορείτη, με τους ερευνητές τόσο των Τεχνολογικών, όσο και των Κοινωνικών-Ανθρωπιστικών επιστημών» αναφέρει ο κ. Καλομοίρης, τονίζοντας επίσης πως: «Υπάρχει μία αρχή που οδήγησε στη σύνταξη πρότασης για τον Εθνικό Κατάλογο 'Αυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Και αυτή δεν είναι άλλη πέρα από το ότι: στον κατάφυτο και ιερό τόπο της Ίδας, η οποία πήρε το όνομα της πίσω στη μακρινή προϊστορία λόγω της δασωμένης και γεμάτης πηγές επιφάνειας της, στέκεται ο βοσκός του Ψηλορείτη, ο διαχρονικά σταθερότερος ανθρώπινος παράγοντας του βρίσκεται σε συνεχή διαλεκτική σχέση με το βουνό».
Οι τρεις φορείς που συνλειτουργούν για το συγκεκριμένο πρόγραμμα, τους επόμενους 30 μήνες έχουν στόχο, με κυρίαρχα εργαλεία την ερευνητική και ψηφιακή τεκμηρίωση, να αναπτύξουν, όπως εξηγεί ο επιστημονικός υπεύθυνος κ. Καλομοίρης:
«Ένα ενεργό σύστημα αποθετηρίου γνώσης που θα λειτουργεί ως συλλέκτης δεδομένων για τον κόσμο του βοσκού και τη βοσκική ως κουλτούρα και κτηνοτροφική δραστηριότητα απευθυνόμενο στο ψηφιακό χρήστη, τον αυριανό ερευνητή και τη διαπολιτισμική έρευνα. Μια ψηφιακή βιωματική εμπειρία η οποία θα επιτευχθεί με καινοτόμες τεχνολογίες εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας, εισάγοντας τον χρήστη είτε μεμονωμένα, είτε σε μικρές ομάδες στον "φυσικό" χώρο και χρόνο δράσης της ζωή του βοσκού. Μέσα από αυτή τη βιωματική εμπειρία ο χρήστης θα περιηγηθεί, κινούμενος ψηφιακά, από το πετρώδες περιβάλλον της Βόρειας κορυφογραμμής μέχρι το δασώδες της Νότιας του Ψηλορείτη, καθώς επίσης και ένα βιβλίο επαυξημένης πραγματικότητας που θα αποτυπώνει στοιχεία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, λαϊκής παράδοσης και μυθιστορίας που συνθέτουν την κοινωνία των βοσκών του Ψηλορείτη μέσα από την προσέγγιση της δημόσιας ιστορίας και ειδική στόχευση τους μαθητές».
