Ήξερες ότι ο θρύλος της Χρυσομαλλούσας συνδέεται με τα Σφακιά;

Το φρούριο των Σφακίων, βρισκόταν στο λόφο Καστέλι, στην ανατολική άκρη της Χώρας Σφακίων και ήταν το τελευταίο που έκτισαν οι Ενετοί στην Κρήτη. Οικοδομήθηκε τον 15ο-16ο αιώνα πάνω σε Βυζαντινό «φρουρίδιο». Για πρώτη φορά αναφέρεται σε έγγραφα το 1526. Με το φρούριο αυτό συνδέεται ο θρύλος της «Χρυσομαλλούσας».

Οι πληροφορίες για το φρούριο είναι ελάχιστες. Ήταν πολύ μικρό, με ένα μόνο πύργο και η φρουρά του αποτελούνταν από 15 άντρες, με επικεφαλής τον επονομαζόμενο Καπουλέτο.

Τα χωριά των Σφακιών κατά την πρώτη περίοδο της ενετικής κυριαρχίας χωρίστηκαν σε τρεις «βαρωνίες», της Ανώπολης, του Σφακιά και του Αγίου Νικήτα.

Οι Ενετοί έκτισαν δύο παραθαλάσσια φρούρια, το ένα στη χώρα των Σφακιών και το άλλο στο Φραγκοκάστελλο ή αλλιώς φρούριο του Αγίου Νικήτα. Το 1319 ξεκίνησε η επανάσταση και στα Σφακιά από την οικογένεια Σκορδίλη με τη συνδρομή των ντόπιων κατοίκων.

Φρούριο των Σφακίων

Αυτή ακριβώς την περίοδο φαίνεται να «γεννήθηκε» και ο θρύλος της Χρυσομαλλούσας. Η 16χρονη τότε κόρη του άρχοντα Σκορδίλη, η πανέμορφη Χρυσή, είχε πάει με τις υπηρέτριες της βόλτα ως τη βρύση, στο Μεσοχώρι, όπου και συνάντησε τυχαία τον Ενετό φρούραρχο.

Ο φρούραρχος του κάστρου ονόματι Καπουλέτος, προσπάθησε να τη φιλήσει, αλλά η κόρη αντιστάθηκε και τον χαστούκισε δυνατά στο πρόσωπο. Ο Καπουλέτος τότε εξοργίστηκε και με το σπαθί του της έκοψε τις ξανθιές πλεξούδες της. Μετά απ’ αυτό οι συγγενείς της κοπέλας έσπευσαν στο φρούριο, το κατέλαβαν, και σκότωσαν τη φρουρά.

Όπως ήταν φυσικό αμέσως μετά το αιματηρό επεισόδιο η Χρυσή, ο πατέρας και τα αδέλφια της έφυγαν από το σπίτι τους και πήγαν να κρυφτούν στο φαράγγι της Σαμαριάς, που πάντα ήταν το καταφύγιο κάθε κυνηγημένου αλλά και των επαναστατών. Ακολούθησε μια περίοδος ταραχών και συρράξεων μεταξύ Σφακιανών και Ενετών, που κράτησε 1,5 χρόνο.

Η Χρυσή, λέει ο θρύλος, πως έφερε βαρέως όλο αυτό που είχε συμβεί εξαιτίας της και το μόνο που έκανε ήταν να υφαίνει. Τα υφαντά της λέγεται πως έφεραν πολεμικές σκηνές από τα κατορθώματα του αδελφού της αλλά και του νεαρού άντρα με τον οποίο αρραβωνιάστηκε. Ο αρραβωνιαστικός της, που τους ακολούθησε στο φαράγγι, ονομαζόταν Παύλος ή Πώλος Ψαρομήλιγκος.

Έτσι πέρασε ο καιρός και κάποια στιγμή, άγνωστο πως, σταμάτησε το κυνηγητό και η οικογένεια της Χρυσομαλλούσας μπορούσε πια να επιστρέψει στο σπίτι της. Η Χρυσή όμως δεν ήθελε ν' ακούσει για επιστροφή εκεί όπου ζούσε πριν. Φοβόταν πως κάτι ανάλογο μπορούσε να επαναληφθεί γι' αυτό και επέλεξε να γίνει καλόγρια και να μείνει στη Σαμαριά. Τα αδέλφια της μην αντέχοντας να την βλέπουν στεναχωρημένη της έφτιαξαν έναν ολόχρυσο αργαλειό για να υφαίνει. Λέγεται, μάλιστα, πως γι' αυτό το λόγο χτίστηκε εκεί το εκκλησάκι της Οσίας Μαρίας.

Το εκκλησάκι της Οσίας Μαρίας στη Σαμαριά

Ο θρύλος, λέει επίσης, ότι η εκκλησία ήταν ένα τάμα λυτρωμού της Χρυσομαλλούσας από τα αδέρφια της.

Κατά την Τουρκοκρατία, οι κατακτητές προσπάθησαν να ανακαινίσουν το φρούριο, αλλά οι Σφακιανοί δεν τους το επέτρεψαν. Μόλις το έχτιζαν, εκείνοι το γκρέμιζαν, με αποτέλεσμα σήμερα να σώζονται ελάχιστα ερείπια μέσα στο μικρό πευκόδασος του λόφου Καστέλι.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Ήξερες ότι η γενναία οικογένεια των Ψαρομήλιγγων θυσιάστηκε για την ελευθερία της Κρήτης;

Ήξερες ότι υπάρχει νεραϊδοπαρμένος λυράρης στον Ομαλό;

Ήξερες ότι την ονομασία της Κρήτης την περιβάλλουν διάφοροι μύθοι;