Κρήτη: Χώρος έκφρασης και μνήμης με φόντο το Νησί
Στην περιοχή Τσιφλίκι, σ΄ ένα μικρό ύψωμα, λίγο πριν τον οικισμό της Πλάκας, βρίσκεται ένα κτιριακό συγκρότημα της Ύστερης Βενετικής Περιόδου (περ.1616). Το κτίσμα χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία σ΄ όλες τις φάσεις του, με βασικό σταθμό την περίοδο της Οθωμανικής Κυριαρχίας, όπου στέγασε την εποχιακή κατοικία του Σακήρ Αγά Παπουτσόγλου. Το 1943 το συγκρότημα μοιράστηκε σε μικρότερες ιδιοκτησίες και παραχωρήθηκε σε πρόσφυγες με τη διαδικασία των ανταλλάξιμων εκτάσεων. Ακόμα και σήμερα είναι διαιρεμένο σε πολλές ιδιοκτησίες.
Η ιστορική του αξία είναι μεγάλη, καθώς αποτελεί μία από τις 120 φεουδαρχικές κατοικίες της κρητικής υπαίθρου, οι οποίες εμφανίζονται κατά την τελευταία περίοδο της ενετικής κυριαρχίας και αποτελεί ένα από τα ελάχιστα δείγματα που σώζονται στην ανατολική Κρήτη. Παρά το γεγονός ότι έχει κηρυχτεί διατηρητέο μνημείο της Ύστερης Βενετικής Περιόδου παραμένει έως σήμερα σε κατάσταση εγκατάλειψης.
Η ανάγκη αξιοποίησης και ανάδειξής του συγκεκριμένου κτιριακού συγκροτήματος, αποτέλεσε την αφορμή καθώς και το αντικείμενο της διπλωματικής εργασίας της κ. Εμμανουέλας Φούσκη στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Ε.Μ.Π., με το γενικό τίτλο «Χώρος Έκφρασης και Μνήμης με φόντο το «Νησί».
Ο Δήμαρχος Αγίου Νικολάου κ. Αντώνης Ζερβός, σε συνάντηση που είχε τις προηγούμενες μέρες με την νεαρή αρχιτέκτονα, χαρακτήρισε ώς ευτυχή συγκυρία το γεγονός ότι η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία "έρχεται" σε μια περίοδο που ο Δήμος ξεκινά προσπάθεια για την απόκτηση του εν λόγω μνημείου.
Ευελπιστούμε - δήλωσε- η άκρως ενδιαφέρουσα-ρεαλιστική και συνάμα υλοποιήσιμη πρόταση της κ. Φούσκη- να προχωρήσει σύντομα τόσο όσον αφορά την απαιτούμενη μελέτη, όσο και την προσπάθεια για την εξασφάλιση σχετικής χρηματοδότησης, με την σύμφωνη γνώμη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, δεδομένου ότι πρόκειται για διατηρητέο μνημείο.
Η κ. Εμμανουέλα Φούσκη, παρουσιάζοντας την εργασία της στον Δήμαρχο Αγίου Νικολάου, έκανε γνωστό, ότι αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο συνίσταται από: την καταγραφή, συστηματική αποτύπωση και οικοδομική ανάλυση του υπάρχοντος κελύφους, ενώ το δεύτερο: από την τελική πρόταση αποκατάστασης και επανάχρησής του, καθώς και από τη δημιουργία ενός νέου κτιρίου σε άμεση σχέση με το διατηρητέο, το οποίο θα στεγάσει συμπληρωματικές λειτουργίες.
Η πρόταση επανάχρησης του κτιριακού συγκροτήματος έγινε -όπως δήλωσε η ίδια- λαμβάνοντας υπόψη τόσο την προοπτική ένταξης της Σπιναλόγκας στον κατάλογο μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO όσο και από το γεγονός ότι το κτίσμα «Τσιφλίκι» ανήκει σε ένα δίκτυο ενετικών κτισμάτων του νομού με επίκεντρο το ενετικό φρούριο της Σπιναλόγκας, με το οποίο διατηρεί οπτική επαφή.
Κατά συνέπεια -πρόσθεσε- προτείνεται η στέγαση του Ψηφιακού Μουσείου Σπιναλόγκας καθώς και του Οργανισμού Διαχείρισης της Σπιναλόγκας στο υπάρχον κέλυφος, ενώ το νέο κτίριο περιλαμβάνει αίθουσα διαλέξεων και χώρους πολλαπλών χρήσεων, οι οποίοι μπορούν να λειτουργούν είτε υποστηρικτικά προς το μουσείο είτε αυτόνομα φιλοξενώντας εκδηλώσεις, εκθέσεις, εργαστήρια, επιμορφωτικά προγράμματα κ.α. Παράλληλα, ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στο σχεδιασμό του υπαίθριου χώρου, ο οποίος μάλιστα αποτελεί και το ενοποιητικό στοιχείο της πρότασης, με βασικό πυρήνα το μικρό υπαίθριο θέατρο που δημιουργείται ανάμεσα στα δύο κτίρια.
Κύριος στόχος μας -σημείωσε- ήταν δυνατότητα άμεσης οικειοποίησης τόσο του κλειστού όσο και του υπαίθριου χώρου από τους κατοίκους της περιοχής, οι ανάγκες των οποίων έχουν περιθωριοποιηθεί λόγω της έντονης τουριστικής εκμετάλλευσης.
Το όλο εγχείρημα αποτέλεσε -όπως είπε- τόσο για την ίδια όσο και για την συνάφελφο της κ. Βικτώρια Κλινάκη, μια τεράστια πρόκληση, γιατί αφενός η μετατροπή ενός κτιρίου κατοικίας σε δημόσιο κτίριο με τις λιγότερο δυνατές παρεμβάσεις ήταν απαιτητική και αφετέρου η ένταξη νέου κτιρίου δίπλα σε ένα ενετικό διατηρητέο κέλυφος είναι από τη φύση της μία εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία, ώστε αυτά τα δύο να συνδιαλέγονται ισότιμα στον χρόνο και στον τόπο.
Η κ. Φούσκη, παρουσιάζοντας την διπλωματική της εργασία στον Δήμαρχο Αγίου Νικολάου, δεν παρέλειψε τον ευχαριστήσει για το ειλικρινές ενδιαφέρον του, ενώ ιδιαίτερη αναφορά έκανε στους καθηγητές της κ. Κώστα Καραδήμα και κ. Έλενα Κωνσταντινίδου.
