Κρήτη: Ο άνθρωπος που χαρακτηρίστηκε «διάκονος της ελληνικής αρχαιολογίας»

Ο καθηγητής Αρχαιολογίας Γιάννης Σακελλαράκης (1936-2010) υπήρξε ένας επιστήμονας διεθνούς κύρους, ο οποίος κατάφερε να καταλάβει με το ήθος του και το εν γένει έργο του μιαν εξέχουσα θέση μεταξύ των προσωπικοτήτων εκείνων που συνέβαλαν τα μέγιστα στην προστασία των αρχαιοτήτων και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της πατρίδας μας.

Συμφωνα με το in.gr χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος με τον οποίον τον αποχαιρέτησαν οι συνάδελφοί του, με μιαν ανάρτηση που δημοσιεύτηκε στο διαδικτυακό τόπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων:

«Ο Γιάννης Σακελλαράκης, ένας από τους τελευταίους εκπροσώπους της ηρωικής εποχής της αρχαιολογικής έρευνας, άφησε την τελευταία του πνοή την Πέμπτη 28 Οκτωβρίου 2010 σε ηλικία 74 ετών.

Απόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας – Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, εντάχθηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία το 1963, την οποία και υπηρέτησε ως το 1994 από τις θέσεις του επιμελητή στην Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, του Διευθυντή του Μουσείου Ηρακλείου, του Προϊσταμένου των Προϊστορικών Συλλογών και αργότερα του Υποδιευθυντή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.  Διετέλεσε μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και πλήθους άλλων επιστημονικών σωματείων και συλλόγων, αναδεικνύοντας με την επιβλητική παρουσία και οξύνοια του, τη δράση τους.

Το ανασκαφικό του έργο υπήρξε λαμπρό και έτυχε διεθνούς αναγνώρισης. Το 1965 ανακάλυψε και εν συνεχεία ανέσκαψε επί πολλά έτη, μαζί με τη σύζυγό του Έφη Σαπουνά – Σακελλαράκη, το ασύλητο μινωικό νεκροταφείο στο Φουρνί των Αρχανών. Είχε προηγηθεί το ανακτορικό κτήριο της Τουρκογειτονιάς επίσης στις Αρχάνες, η ανασκαφή του οποίου διήρκεσε έως και τη δεκαετία του 1990. Το 1979 διεξήγαγε με επιτυχία μία ακόμη ανασκαφή στα Ανεμόσπηλια του Γιούχτα, φέρνοντας στο φως ένα μινωικό ιερό όπου διαπιστώθηκε η τέλεση μίας πρωτοφανούς ανθρωποθυσίας. Ακολούθησε η μνημειώδης ανασκαφή του Ιδαίου Άντρου, του λίκνου του Διός στον Ψηλορείτη τη δεκαετία του 1980, το μινωικό ιερό κορυφής στον Άγιο Γεώργιο στο Βουνό των Κυθήρων και τέλος η ανασκαφή του επίσης μινωικού οικισμού της Ζωμίνθου σε υψόμετρο 1.400 μ. στα Ανώγεια της Κρήτης, την οποία, αν και καταβεβλημένος από την ασθένειά του, διηύθυνε με επιμονή ως το θέρος του 2010, δηλώνοντας αμετανόητος λάτρης της διάστασης των βουνών.

Αξιέπαινες υπήρξαν οι επιδόσεις του στον τομέα της καταπολέμησης της αρχαιοκαπηλίας, όπου με περισσή επιμονή και ζήλο συνέβαλε αποφασιστικά στην επιστροφή κλεμμένων αρχαιοτήτων στην Ελλάδα, αλλά και στον τομέα της αποκατάστασης του τοπίου σε θέσεις που ανέσκαπτε.

Ως ερευνητής ευτύχησε να συγγράψει μεγάλο αριθμό επιστημονικών, εκπαιδευτικών και λογοτεχνικών βιβλίων και άρθρων, συμμετέχοντας τακτικά σε πλήθος διεθνών συνεδρίων, συμποσίων και συναντήσεων.

Ως δάσκαλος εκπαίδευσε και ενέπνευσε δεκάδες φοιτητές που συμμετείχαν στις ανασκαφές του, δίδαξε στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Χαϊδελβέργης και Αμβούργου, ενώ παράλληλα πραγματοποίησε πάμπολλες διαλέξεις σε πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα και μουσεία ανά τον κόσμο και την Ελλάδα.

Από κοινού με την σύζυγό του, Έφη, βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών και τιμήθηκε με το χρυσό μετάλλιο του Πανεπιστημίου Κρήτης για την επιστημονική του προσφορά. Τον Ιανουάριο του 2004 τού απονεμήθηκε ο χρυσός σταυρός του Τάγματος της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, για την προσφορά του στην πατρίδα.

Ο Γιάννης Σακελλαράκης υπήρξε περήφανος, συνεπής και επίμονος διάκονος της ελληνικής αρχαιολογίας, υπηρετώντας με αυταπάρνηση την επιστήμη του, την προστασία των αρχαιοτήτων και την διαφύλαξη του τοπίου, ως και τις τελευταίες στιγμές της ζωής του. Η απώλεια του είναι δυσαναπλήρωτη αλλά η προσφορά του έχει εδώ και καιρό χαραχθεί με ανεξίτηλα γράμματα στις κορυφές των βουνών της Κρήτης».

Τι σήμαινε, όμως, για τον αείμνηστο καθηγητή μια ανασκαφή, πώς αντιλαμβανόταν το τόσο δύσκολο και απαιτητικό αυτό επιστημονικό έργο; Ο ίδιος μάς δίνει την απάντηση:

«Κάθε ανασκαφή είναι και μια ανατροπή της τάξης του χρόνου, όσων για αιώνες φύλαξε η γη στοργικά στους κόλπους της. Ευτυχώς που εκατοντάδες φωτογραφικά στιγμιότυπα ακινητοποιούν τη συνεχώς μεταβαλλόμενη ανασκαφική εικόνα. Ποια εικόνα όμως μπορεί να μεταδώσει την ένταση, τον παλμό, το ρυθμό της κάθε ανασκαφής, αυτής στον Άγιο Γεώργιο στο Βουνό στα Κύθηρα, το κάλλος της ζωής στη φύση, την ανάσα της φυγής απ’ την καταδίωξη του στιγμιαίου, την αίσθηση της καταβύθισης στην αιωνιότητα του χρόνου, την ευλάβεια της επιστημονικής προσέγγισης, τη συντροφικότητα του κοινού στόχου, την υποδόρια πρόκληση του χώματος, το θάμβος της αποκάλυψης του απρόσμενου, τη βράση ψυχής και λογισμού στο άγγιγμα ευρημάτων, τον πυρετό με αγωνίες και ελπίδες; Άραγε τι να κρύβεται κάτω απ’ το αγγείο;»