Κρήτη: Στο νησί το πιο ιστορικό «καφέ» της Ευρώπης

 Με αφετηρία το Καφέ Κήπος των Χανίων, έως το παριζιάνικο Les Deux Magots και το Antico Caffe San Marco στην Τεργέστη, μια νέα πολιτιστική διαδρομή σε στέκια λογοτεχνών, πολιτικών και καλλιτεχνών χαράσσεται στην Ευρώπη.

Στα πολύβουα βουλεβάρτα του Παρισιού, στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα, μικρές κυψέλες συγκέντρωναν την πνευματική ζωή της πόλης: ήταν μια καθημερινή συνήθεια για τη Σιμόν ντε Μποβουάρ η στάση στο Café de Flore ή στο Les Deux Magots, εκεί όπου ο Αραγκόν με τον Μπρετόν διακήρυτταν το Σουρεαλιστικό Μανιφέστο τους και ο Πικάσο διαμόρφωνε τον κυβισμό. Χιλιόμετρα μακριά, στο αρχαίο Καφέ Γρέκο της Ρώμης, που άνοιξε τις πόρτες του το μακρινό 1720, είχαν καθίσει ο Γκέτε και ο Βάγκνερ, ενώ στο ακριανό τραπέζι του Σεντράλ στη Βιέννη ένας επαναστάτης έπινε καφέ παρέα με έναν ψυχαναλυτή, ο Τρότσκι με τον Φρόιντ, και κάποιους ποιητές. Στις καρέκλες αυτών των διάσημων καφέ κάθισαν μερικές από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της ιστορίας, στα τραπεζάκια τους γράφτηκαν παγκόσμια λογοτεχνικά αριστουργήματα ή ολόκληρες εφημερίδες.

Παραμονές των μεγάλων πολέμων έγιναν θέατρα αντιπαραθέσεων, ενώ εκεί, ανάμεσα σε δαχτυλίδια καπνού και αρτ ντεκό διακόσμηση ανδρώθηκαν μερικές από τις πιο ανατρεπτικές ιδέες της τέχνης, της επιστήμης και της φιλοσοφίας. 

Τα ιστορικά καφέ της Ευρώπης έρχονται ξανά στο προσκήνιο, καθώς καταβάλλονται προσπάθειες να θεσπιστεί ο Δρόμος των Ιστορικών Καφέ ως μια ακόμη Πολιτιστική Διαδρομή της Γηραιάς Ηπείρου.

Στη δημιουργία της Διαδρομής πρωταγωνιστεί η Ελλάδα, αφού πρόεδρος του Συνδέσμου Ιστορικών Καφέ Ευρώπης στον οποίο συμμετέχουν προς το παρόν δέκα χώρες - με τη συμμετοχή διαρκώς να διευρύνεται - είναι ο Βασίλης Σταθάκης, ιδιοκτήτης του ιστορικού καφέ Κήπος Χανίων, που ιδρύθηκε το 1870. Τη διαδικασία κατάθεσης φακέλου προς το Ινστιτούτο Πολιτιστικών Διαδρομών της Ευρώπης έχει πλέον αγκαλιάσει η Διεύθυνση Διεθνών Σχέσεων του υπουργείου Πολιτισμού, ενώ προχθές ο Βασίλης Σταθάκης συναντήθηκε με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για να τον ενημερώσει για το θέμα. Οπως αποφασίστηκε πρόσφατα, το 2020 θα φιλοξενηθεί στα Χανιά μια σημαντική διοργάνωση, το 10ο Διεθνές Συμβουλευτικό Forum των Πολιτιστικών Διαδρομών του Συμβουλίου της Ευρώπης.

«Σκοπός μας είναι να δημιουργηθεί μια γέφυρα πολιτιστικής επικοινωνίας ανάμεσα στα ιστορικά καφέ, να αναδειχθεί η ιστορία και να ενωθούν οι πολιτισμοί και οι κουλτούρες. Πρέπει να ανοίξουμε τους ορίζοντες και να δουλέψουμε συλλογικά», λέει στα «ΝΕΑ» ο Βασίλης Σταθάκης, ο οποίος τα τελευταία χρόνια συγκεντρώνει αρχειακό υλικό για την ιστορία του Καφέ Κήπος, το οποίο και εκθέτει στους χώρους του. «Είναι ένα θέμα το οποίο δεν έχει ανοίξει ποτέ και βλέπουμε με πόσο ενδιαφέρον ο κόσμος το αγκαλιάζει και πόσο θέλει να συμμετάσχει σε αυτό το ταξίδι. Σχεδιάζουμε να φτιάξουμε χάρτες με όλα τα ιστορικά καφέ, οι οποίοι θα διανέμονται σε κάθε πόλη που συμμετέχει στον σύνδεσμο, ενώ θα ορίσουμε την 8η Απριλίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ιστορικών Καφέ. Παράλληλα επιδιώκουμε τα προϊόντα ετικέτας του κάθε καφέ να βρίσκονται σε όλες τις βιτρίνες των καφέ του συνδέσμου».

Συνοδοιπόροι στην προσπάθεια αυτή είναι μερικά από τα εμβληματικότερα καφέ της Ευρώπης: το Les Deux Magots στο Παρίσι, το New York στη Βουδαπέστη, το Café de l'Opera στη Βαρκελώνη, το Café Santa Cruz στην Κοΐμπρα, το Café Majestic στο Πόρτο, το Café Stefanka στην Μπρατισλάβα, το Antico Caffé San Marcο στην Τεργέστη, το Caffé Quadri στη Βενετία, το Καφέ Cordina στη Μάλτα και άλλα.
Ολα τους έχουν να διηγηθούν αμέτρητες ιστορίες. Αφηγήσεις που πέρασαν από γενιά σε γενιά, σκηνές που απαθανατίστηκαν σε λογοτεχνικά έργα, αναμνήσεις. Μια πολύτιμη κληρονομιά που πρέπει να διασωθεί. 

Χανιά «Καφέ Κήπος»
Με απόφαση του τούρκου διοικητή Κρήτης Ρεούφ Πασά δημιουργείται το 1870 ο Κήπος των Χανίων, μια όαση δροσιάς 15 στρεμμάτων στα πρότυπα των ευρωπαϊκών κήπων. Ο Κήπος διαθέτει ζώα, όμορφα πτηνά, ένα καλαίσθητο κιόσκι με πέργκολες και κολόνες με σχήμα άρπας στο τελείωμά τους και το εμβληματικό καφέ. Πολιτιστικό στέκι από νωρίς, το καφέ φιλοξένησε μεταξύ άλλων τον Ελ. Βενιζέλο, τον Καζαντζάκη, τη Βέμπο, τον Καρυωτάκη, την Κάλλας, τον Ωνάση, τον Χατζιδάκι, τον Κατράκη. Μετά την Κρητική Επανάσταση στέγασε και τη Βουλή των Κρητών

Παρίσι Les deux Magots
Δημοφιλές όσο κανένα άλλο, ένα από τα παλαιότερα καφέ του Παρισιού, το Les Deux Magots ιδρύθηκε το 1812 και θαμώνες είχε τον Βερλέν και τον Μαλαρμέ. Μετακόμισε στην Πλατεία Saint Germain de Pres το 1885. Εμελλε να μείνει στην Ιστορία ως διάσημο λογοτεχνικό και πολιτιστικό στέκι, με θαμώνες σουρεαλιστές όπως τον Μπρετόν, υπαρξιστές όπως την Μποβουάρ και τον Σαρτρ, συγγραφείς όπως τον Χέμινγουεϊ και τον Τζέιμς Τζόις. Από το 1933 καθιερώθηκε το λογοτεχνικό βραβείο Deux Magots.

Βουδαπέστη New York Cafe
Ενας χώρος πολύ αγαπητός σε δημοσιογράφους και εκδότες, το New York cafe της Βουδαπέστης ιδρύθηκε το 1896 και, σύμφωνα με μαρτυρίες, σχεδόν ολόκληρη η σύνταξη μεγάλων εφημερίδων της εποχής γινόταν στον επάνω όροφό του. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έχασε την αίγλη του, παρότι ξανάνοιξε το 1954 με το όνομα Ηungaria. Σήμερα εντυπωσιάζει αρχιτεκτονικά με το κλασικό ιταλικό αναγεννησιακό του στυλ.

Βενετία CAFFE Quadri
Την άνοιξη του 1875 ο λεβαντίνος Τζόρτζιο Κουάντρι από την Κέρκυρα φτάνει στη Βενετία και αγοράζει ένα μπαρ που βρισκόταν πάνω στην Πλατεία του Αγίου Μάρκου. Το μετατρέπει σε καφέ ακολουθώντας τη μόδα της εποχής και το ονομάζει Quadri. Θα μείνει στο ίδιο σημείο μέχρι σήμερα, θα απαθανατιστεί σε πίνακες ιταλών ζωγράφων του περασμένου αιώνα και θα γίνει τόπος συνάντησης για τους ιταλούς καλλιτέχνες Αρτούρο Μαρτίνι και Τζίνο Ρόσι.