Ταμείο Ανάκαμψης: Άνευ προηγουμένου εργαλείο 750 δισ. ευρώ από την Κομισιόν
Ένα τεράστιο χρηματοδοτικό πακέτο για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας στη μεταπανδημική εποχή ύψους 750 δισ. ευρώ το οποίο θα συνοδεύεται από επιπλέον 1,1 τρισεκατομμύρια ευρώ για τα επόμενα επτά χρόνια, παρουσίασε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Επιλέγοντας να παρουσιάσει αυτό το άνευ προηγουμένου εργαλείο, ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η πρόεδρος της Κομισιόν έστειλε σαφή μηνύματα προς όλες τις κατευθύνσεις.
Πρώτον προς το ίδιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του οποίου η ψήφος είναι απαραίτητη για να εγκριθεί το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (σ.σ ο επταετής προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης).
Δεύτερον προς τον γαλλογερμανικό άξονα αλλά και τις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία του κορωνοϊού, όπως την Ιταλία και την Ισπανία, πηγαίνοντας ένα βήμα πιο μακριά από τα 500 δισ. ευρώ υπό μορφή επιχορηγήσεων που πρότεινε ο πρόεδρος Μακρόν και η Καγκελάριος Μέρκελ.
Τρίτον προς τα κράτη – μέλη, όπως η Ελλάδα, η Κύπρος και η Πορτογαλία, τα οποία καίτοι δεν κατέγραψαν πολλά θύματα από την νόσο COVID-19, εντούτοις επλήγησαν από την πανδημία λόγω της κατακόρυφης μείωσης του τουρισμού και τέταρτον προς τις λεγόμενες «φειδωλές χώρες», όπως την Αυστρία, την Ολλανδία, της Σουηδία και τη Δανία, υπενθυμίζοντάς τους ότι το «πρόγραμμα της Κομισιόν αποτελεί μια επένδυση προς το κοινό μας ευρωπαϊκό μέλλον, το οποίο θα συνοδεύεται από αυστηρό έλεγχο για να διασφαλιστεί ότι τα ευρωπαϊκά κονδύλια θα χρησιμοποιηθούν όντως για την ανάπτυξη των οικονομιών και όχι για μικροπολιτικές επιδιώξεις των εθνικών κυβερνήσεων.
Πώς θα συγκεντρωθεί το ποσό των 750 δισ. ευρώ
Προκειμένου να συγκεντρώσει τα απαραίτητα κονδύλια των 750 δισ, ευρώ, εκ των οποίων τα 500 θα διατεθούν υπό μορφή επιχορηγήσεων και τα υπόλοιπα υπό τη μορφή δανείων με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, θα δανειστεί από τις διεθνείς αγορές, αυξάνοντας τους ιδίους πόρους της ΕΕ σε επίπεδα ρεκόρ της τάξης του 2% του συνολικού Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος.
Παρόλο που το άρθρο 125 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει ότι ούτε η ΕΕ αλλά ούτε τα κράτη- μέλη της ευθύνονται για τα χρέη άλλων κυβερνήσεων, στην πράξη υπάρχουν ευρωπαϊκά όργανα που εκδίδουν ήδη κοινό χρέος. Όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), ο οποίος δανείστηκε δισεκατομμύρια από τις αγορές και στη συνέχεια δάνεισε κράτη – μέλη, όπως η Ελλάδα, με όρους δανεισμού που απολαμβάνουν χώρες με την ανώτατη πιστοληπτική ικανότητα.
Σε βάθος χρόνου η αποπληρωμή μέσω των κοινοτικών συνεισφορών
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να συμπεριλάβει το ταμείο των 750 δισ. ευρώ στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, ενώ το κοινό χρέος θα αποπληρωθεί σε βάθος χρόνου έως και 30 ετών βάσει των συνεισφορών των κρατών – μελών στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Πρόκειται για το μεγαλύτερο χρηματοδοτικό πακέτο στην ιστορία της ΕΕ και ο σκοπός του είναι να βοηθήσει τόσο τα κράτη – μέλη, όσο και τις επιχειρήσεις που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία και οι οποίες δεν μπορούν να στηριχθούν από τις εθνικές κυβερνήσεις που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά προβλήματα.
Η Ιταλία και η Ισπανία αναμένεται να λάβουν τη μερίδα του λέοντος, ως τα κράτη – μέλη που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία, με τη Ρώμη να δικαιούται περίπου 82 δισ. ευρώ και τη Μαδρίτη 77 δισ. Ανάμεσα στα πιο ωφελημένα κράτη – μέλη της ΕΕ είναι και η Ελλάδα, καθώς η χώρας μας είναι η 6η πιο ευνοημένη από το σχέδιο της Κομισιόν, καθώς στην Αθήνα αντιστοιχούν περίπου 32 δισ. ευρώ εκ των οποίων περισσότερα από 22 δισ. (22,526) θα είναι υπό μορφή επιχορήγησης και όχι δανείων.
Επιφυλάξεις από τους γνωστούς «φειδωλούς»
Ωστόσο οι λεγόμενες «φειδωλές τέσσερις χώρες» (Ολλανδία, Αυστρία, Σουηδία, Δανία) εκφράζουν ήδη επιφυλάξεις τονίζοντας ότι οι προτάσεις της Κομισιόν αποτελούν απλώς την αρχή μιας διαδρομής η οποία θα ολοκληρωθεί μετά από (έντονες) διαπραγματεύσεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ).
Σε κάθε περίπτωση η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν κατάφερε να συσπειρώσει τόσο τα κράτη μέλη του ευρωπαϊκού νότου, όσο και να κάμψει τις αντιρρήσεις των ανατολικών κρατών, όπως η Πολωνία, η Τσεχία και η Ουγγαρία οι οποίες θα συμπεριλαμβάνονται επίσης ανάμεσα στους «κερδισμένους».
Οι τρεις βασικοί πυλώνες του σχεδίου
Ο πρώτος πυλώνας θα έχει τρία σημεία.
* Ένα ταμείο για τη διευκόλυνση της ανάκαμψης της οικονομίας (Recovery and Resilience Facility) με προϋπολογισμό 560 δισεκατομμυρίων ευρώ τα οποία θα διατίθενται υπό μορφή επιχορηγήσεων αλλά και δανείων. Με αυτή την πρωτοβουλία τα κράτη – μέλη θα υποστηρίξουν επενδύσεις και θα εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις για την βιώσιμη ανάκαμψη της οικονομίας. Τα κράτη – μέλη της ΕΕ θα παρουσιάσουν τα δικά τους προσαρμοσμένα εθνικά σχέδια ανάκαμψης, με βάση τις προτεραιότητες που προσδιορίζονται από το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο
* Μια νέα πρωτοβουλία, το REACT-EU, που θα παρέχει συμπληρωματική υποστήριξη για τη συνοχή στα κράτη – μέλη με προϋπολογισμό 55 δισ. ευρώ, διαθέσιμα από το 2020. Η πρωτοβουλία θα διασφαλίσει ότι δεν θα υπάρξει διακοπή στη χρηματοδότηση βασικών στόχων για την αντιμετώπιση της κρίσης. Θα υποστηρίξει εργαζόμενους και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τα εθνικά συστήματα υγείας και την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση και θα αφορούν όλους τους τομείς, από τον τουρισμό μέχρι τον πολιτισμό.
* Για να υποστηρίξει την πράσινη μετάβαση, η Επιτροπή προτείνει την παροχή πρόσθετης χρηματοδότησης για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και το Ευρωπαϊκό γεωργικό ταμείο αγροτικής ανάπτυξης, ενώ και τα ταμεία Συνοχής θα ενισχυθούν ώστε να παρέχουν μεγαλύτερη ευελιξία.
Ο δεύτερος πυλώνας αφορά στην επανεκκίνηση της οικονομίας της ΕΕ και περιλαμβάνει
* Ένα νέο μέσο υποστήριξης για την κινητοποίηση ιδιωτικών πόρων για την υποστήριξη επιχειρήσεων που επλήγησαν από την κρίση. Οι επενδύσεις θα διοχετεύονται σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε τομείς, περιφέρειες και κράτη – μέλη που πλήττονται περισσότερο. Με αυτό το εργαλείο θα βοηθηθούν τα κράτη – μέλη που δεν μπορούν να υποστηρίξουν πληττόμενες επιχειρήσεις μέσω κρατικών ενισχύσεων. Μπορεί να τεθεί σε λειτουργία από το 2020 και θα έχει προϋπολογισμό 31 δισεκατομμύρια, με στόχο να διαθέσει μέσω μόχλευσης περισσότερα από 300 δισεκατομμύρια ευρώ.
* Η Επιτροπή προτείνει την αναβάθμιση του InvestEU, ως το επενδυτικό πρόγραμμα - ναυαρχίδα της ΕΕ, υπερδιπλασιάζοντας τα κεφάλαιά του .
* Εκτός από τα παραπάνω, θα δημιουργηθεί ένα ταμείο επενδυτικής διευκόλυνσης εντός του InvestEU που θα μπορεί να προσελκύσει επενδύσεις έως 150 δισ. ευρώ.
Ο τρίτος πυλώνας αφορά στα μαθήματα από την κρίση και την πρόληψη
* Δημιουργία ενός νέου αυτόνομου προγράμματος, του EU4Health, με προϋπολογισμό 9,4 δισεκατομμυρίων ευρώ για επενδύσεις στους τομείς της πρόληψης, της προμήθειας φαρμάκων και εξοπλισμού και την μακροπρόθεσμη ενίσχυση των συστημάτων υγείας.
* Ενίσχυση ύψους 2 δισεκατομμυρίων ευρώ για τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης, ο οποίος θα επεκταθεί και θα ενισχυθεί για να εξοπλίσει την Ένωση για την προετοιμασία και την αντιμετώπιση μελλοντικών κρίσεων.
* Ποσό 94,4 δισεκατομμυρίων ευρώ για το Horizon Europe, το οποίο θα ενισχυθεί για να χρηματοδοτεί έρευνες ζωτικής σημασίας για την υγεία και τις πράσινες και ψηφιακές μεταβάσεις.
* Υποστήριξη των διεθνών εταίρων της ΕΕ μέσω 16,5 δισεκατομμυρίων ευρώ για εξωτερική δράση, συμπεριλαμβανομένης της ανθρωπιστικής βοήθειας.
Το καλοκαίρι ο συμβιβασμός
Παράλληλα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέστησε απολύτως σαφές ότι τα χρήματα που θα διατεθούν στα κράτη – μέλη θα διοχετευθούν για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας και όχι για την εξυπηρέτηση πιθανών επιδιώξεων των εθνικών κυβερνήσεων. Τα κράτη – μέλη θα πρέπει να παρουσιάσουν συγκεκριμένα και κοστολογημένα σχέδια στις «Βρυξέλλες» προκειμένου να έχουν πρόσβαση στα εν λόγω κεφάλαια. Σχέδια που θα συμβαδίζουν με τις προτάσεις της Επιτροπής για για τον περιβαλλοντικό και ψηφιακό μετασχηματισμό των οικονομιών των 27 κρατών – μελών.
Σε κάθε περίπτωση τα κράτη – μέλη θα πρέπει να αποφασίσουν ομόφωνα για τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου ή ακόμα και του Ιουλίου, όταν η Γερμανία θα έχει αναλάβει την εξάμηνη προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, αναμένονται καθοριστικά.
