Λ. Αυγενάκης: Νερό, ένας φυσικός πόρος που δεν είναι ανεξάντλητος

Η 2η σύσκεψη με θέμα «Κλιματική αλλαγή και Λειψυδρία – Οι επιπτώσεις στην άρδευση», πραγματοποιήθηκε στις Μοίρες την Τετάρτη, 9 Μαΐου 2018, με πρωτοβουλία της ΝΔ και του Προέδρου κ. Κυριάκου Μητσοτάκη, υπό την ευθύνη του Γραμματέα ΠΕ ΝΔ – Βουλευτή Ηρακλείου κ. Λευτέρη Αυγενάκη. 
 
Πρόκειται για μια πρωτοβουλία με στόχο την αποτελεσματική διαχείριση του προβλήματος της λειψυδρίας στην Κρήτη και την εξεύρεση μακροπρόθεσμων και βιώσιμων λύσεων. Στην 2η σύσκεψη συζητήθηκαν οι επιπτώσεις της λειψυδρίας στην άρδευση στην Κρήτη και μίλησαν ακαδημαϊκοί, εκπρόσωποι αρμόδιων φορέων, καθώς και υπηρεσιακοί παράγοντες, οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε θέματα διαχείρισης υδάτινων πόρων:

κ. Λευτέρης Αυγενάκης, Γραμματέας ΝΔ-Βουλευτής Ηρακλείου.
κ. Καθ. Θεοφάνης Παυλίδης, Διευθέτηση Ορεινών Υδάτων, ΑΠΘ
κ. Καθ. Θρασύβουλος Μανιός, Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων, ΤΕΙ Κρήτης
κ. Ευριπίδης Κουκιαδάκης, Αντιπεριφερειάρχης ν. Ηρακλείου
κ. Μαρίνος Κριτσωτάκης, Προϊστάμενος, Διεύθυνση Υδάτων, Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης
κ. Γεώργιος Βασιλάκης, Πρόεδρος, ΤΟΕΒ Γ’ Ζώνης Μεσαράς (Μοιρών)
κ. Ευάγγελος Τσιμπραγάκης, Πρόεδρος, Αγροτοβιομηχανικός Συνεταιρισμός Τυμπακίου και ΤΟΕΒ Α’ Ζώνης Μεσαράς (Τυμπακίου)
κ. Δημήτρης Μηλιός, MSc και Υπ. Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών στη «Διαχείριση Φυσικών Καταστροφών και Κρίσεων».
 
Σε αυτή την 2η σύσκεψη, πέραν των προαναφερόμενων, συμμετείχαν με ενδιαφέρουσες παρεμβάσεις και πολλοί εκπρόσωποι φορέων της Κρήτης. Είχε προηγηθεί η 1η σύσκεψη (27-04-18) στο Ηράκλειο με έμφαση σε θέματα διαχείρισης υδάτινων πόρων και τις επιπτώσεις στην ύδρευση, ενώ τις επόμενες μέρες θα ακολουθήσει και 3η σύσκεψη στην Ιεράπετρα για τις «επιπτώσεις της λειψυδρίας στην ύδρευση και την άρδευση».
 
Τα κύρια συμπεράσματα της σύσκεψης περιλαμβάνουν:

«Οι δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι πλέον ορατές και στην Κρήτη. Είμαστε μάρτυρες ακραίων καιρικών φαινομένων και των δυσμενών συνεπειών τους, τόσο στο φυσικό περιβάλλον, όσο και σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης. Οι κρίσεις που εγκυμονεί η έλλειψη νερού κατατάσσονται ως παγκόσμιος κίνδυνος και αναδεικνύεται ως μείζον «ρίσκο» διεθνώς, μάλιστα, ως σημαντικότερο ρίσκο από τα όπλα μαζικής καταστροφής και τους πολέμους.
Η Κρήτη εκτιμάται ότι θα είναι πιο ευάλωτη και θα επηρεαστεί περισσότερο από τα φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής. Οι κίνδυνοι που αφορούν στην έλλειψη νερού σχετίζονται τόσο με οικονομικές όσο και με περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεύθυνσης Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης «οι βροχοπτώσεις φέτος, σε σχέση με τον μέσο όρο των τελευταίων επτά ετών είναι περίπου 60% μειωμένες ενώ σε κάποιες περιοχές της Κρήτης το ποσοστό είναι 75%». Οι βροχοπτώσεις για 3η συνεχή χρονιά δεν πάνε καλά  για όλη την Κρήτη. Σύμφωνα με Εθνικό Παρατηρητήριο της Αθήνας στο σταθμό του Ηρακλείου (Ανατολικά) για παράδειγμα το διάστημα Οκτ.2017 – Φεβρ. 2018 είχαμε 214 mm ενώ την αντίστοιχη περίοδο του 2016 -2017 είχαμε 454 mm, δηλαδή 53% μείωση (M.O.485). Στο Οροπέδιο Λασιθίου από 688 mm το 2017 έπεσε σε 441 mm το 2018, δηλαδή 36% μείωση σε ένα έτος.

Με αυτές τις κλιματολογικές συνθήκες, έχουμε μικρή αναπλήρωση τόσο στα υπόγεια όσο και στα επιφανειακά νερά. Σήμερα οι ταμιευτήρες των φραγμάτων Αποσελέμη, Φανερωμένης και Μπραμιανών διαθέτουν λίγο ή και ελάχιστο νερό!

Οι υπόγειοι υδροφορείς στον ελλαδικό χώρο δέχονται μεγάλες πιέσεις από τον τομέα της γεωργίας. Υπολογίζεται ότι περίπου το 80% του υπόγειου νερού καταναλώνεται στις αγροτικές δραστηριότητες. Και αυτά τα στοιχεία αφορούν και τη Μεσαρά.

Οι απαιτήσεις για άρδευση στη Μεσαρά έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία 20 έτη, με συνέπεια την υποβάθμιση του υπόγειου ορίζοντα.

Και παράλληλα στις περισσότερες των περιπτώσεων, πρόκειται για παράνομες γεωτρήσεις, γεγονός που καθιστά ακόμα πιο δύσκολο τον έλεγχό τους.

Επί παραδείγματι, στην περιοχή του Τυμπακίου οι καλλιέργειες αρδεύονται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τα αντλούμενα υπόγεια ύδατα. Η υπερεκμετάλλευση του υπόγειου υδροφορέα με ανεξέλεγκτο και μη ορθολογικό ρυθμό άντλησης, σε συνδυασμό με τις επικρατούσες υδρογεωλογικές συνθήκες, είχε σαν άμεσο επακόλουθο την μείωση των υπογείων υδάτων και την εισροή θαλασσινού νερού στο εσωτερικό της περιοχής.

Στην Ελλάδα, οι ποσότητες νερού ανά αρδευόμενο στρέμμα ανέρχονται κατά μέσο όρο σε 376 κυβικά μέτρα. Τα σκήπτρα κρατάει το Νότιο Αιγαίο, όπου ο αριθμός φτάνει στα 576 κυβικά μέτρα.
Ιδιαίτερα στη χώρα μας, με την έντονη χωρική και χρονική ανισοκατανομή των υδατικών πόρων, όπου το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και της γεωργικής παραγωγής βρίσκεται σε περιοχές υδατικά λείψυδρες (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, θεσσαλικός κάμπος, Κρήτη κ.λπ.), η σχέση επάρκειας – ποιότητας νερού, χωρίς ή με ανεκτό κόστος άρδευσης, με τεχνικά επαρκή και άρτια συστήματα μεταφοράς, στράγγισης.

Τα μέτρα, που θα μπορούσαν να παίξουν καταλυτικό ρόλο στη μείωση της αβεβαιότητας επάρκειας υδάτων στο μέλλον για την Κρήτη, πρέπει να στοχεύουν σε:

μείωση της χρήσης νερού άρδευσης – εφαρμογή ελλειμματικής άρδευσης
αύξηση της αποδοτικότητας της άρδευσης και μείωση έως εξάλειψη των απωλειών των δικτύων άρδευσης – βελτίωση δικτύων άρδευσης
επαναχρησιμοποίηση νερού – άρδευση, τεχνητός εμπλουτισμός κλπ
εξεύρεση και αξιοποίηση νέων πηγών νερού – αφαλάτωση, rain water harvesting
προστασία των υδάτων (υπόγειων, επιφανειακών και παράκτιων)
διαχείριση της ζήτησης – εξοικονόμηση νερού
αύξηση της προσφοράς γλυκού νερού (καρστικοί υδροφορείς, κατασκευή φραγμάτων, μεταφορά νερού)

επαναχρησιμοποίηση εκροών βιολογικών καθαρισμών αστικών λυμάτων
αξιοποίηση υφάλμυρων καρστικών πηγών περαιτέρω - αξιοποίηση των υφάλμυρων νερών
κατάρτιση σχεδίου αντιμετώπισης ξηρασίας πλημμυρών
διαφάνεια – πληροφόρηση κοινού

προστασία των υδροφορέων, ιδιαίτερα των καρστικών - αξιοποίηση περαιτέρω του υπόγειου δυναμικού των καρστικών υδροφορέων - Αναρρύθμιση καρστικών πηγών
αξιοποίηση της χωρητικότητας των υφιστάμενων υδατοταμιευτήρων- Ανάπτυξη δικτύων μεταφοράς
διερεύνηση αναγκών που θα καλυφθούν με μικρά τοπικά έργα.
 
Κατέστη σαφές από όλους τους συμμετέχοντες ότι υπάρχουν πολλές προτάσεις και τεχνολογικές λύσεις. Αποτελεί αδήριτη ανάγκη η διαμόρφωσης ενός ορθολογικού, ολοκληρωμένου και μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, που να δίνει λύση σε μακρόχρονο ορίζοντα. Ο σχεδιασμός αυτός πρέπει να είναι απόρροια μιας ουσιαστικής αξιολόγησης όλων των δεδομένων: τεχνολογικών, περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών. Επίσης, η διαχείριση των υδάτων θα πρέπει να αντιμετωπίζεται παράλληλα με τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων. Επίσης, τονίσθηκε ότι η Κρήτη διαθέτει και τις τεχολογικές δυνατότητες, αλλά και το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό για την υλοποίηση ενός τέτοιου σχεδίου.

Σημαντική παράμετρο για την αντιμετώπιση του ζητήματος αποτελεί και το θέμα της πολυαρχίας και της αλληλεπικάλυψης αρμοδιοτήτων, με αποτέλεσμα της δημιουργία σύγχυσης και χρονοβόρων και κοστοβόρων γραφειοκρατικών διαδικασιών. Είναι αναγαία η αποσαφήνιση και απλοποίηση των αρμοδιοτήτων των εμπελκόμενων φορέων. 
 
Αν δεν λάβουμε άμεσα, αποτελεσματικά και μακροπρόθεσμα μέτρα, η έλλειψη νερού θα είναι μη αναστρέψιμη και οι επιπτώσεις δραματικές. Η γενιά μας έχει την ευθύνη να προστατεύσει τον πλανήτη μας. Είμαστε όλοι παιδιά αυτού του πλανήτη, αυτής της χώρας, αυτού του νησιού. Δεν αρκεί μόνο εμείς οι πολιτικοί ή οι ειδικοί να ασχοληθούμε με το ζήτημα της διαχείρισης του νερού. Η χώρα, η Κρήτη ανήκει σε όλους μας. Δεν μπορούμε να επιτύχουμε τίποτε μεγάλο και ουσιαστικό για το νερό, εάν δεν συμμετέχουμε όλοι μαζί από κοινού σε αυτή την προσπάθεια. Για να σώσουμε το νερό για το παρόν και το μέλλον και για να μοιραστούμε τις ομορφιές της Κρήτης μας με τις επόμενες γενιές, οφείλουμε όλοι μαζί, να αγωνιστούμε όλοι μαζί».