"Μόνο με την Κνωσσό συγκρίνεται ο αρχαίος οικισμός του Δασκαλιού"

Τις τελευταίες ημέρες οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Κέρο βρίσκονται στην επικαιρότητα. Και είναι πολύ φυσικό, αφού νέα εντυπωσιακά ευρήματα ήρθαν στο φως στο ακατοίκητο σήμερα κυκλαδονήσι, γνωστό για τα μοναδικά τελετουργικά δρώμενα που συνέβαιναν εκεί πριν 4.500 χρόνια, με κύριο χαρακτηριστικό την εναπόθεση σπασμένων μαρμάρινων ειδωλίων.

Οι νέες ανασκαφές στον προϊστορικό οικισμό του Δασκαλιού στην Κέρο ανακάλυψαν «πλήθος επιβλητικών και πυκνά δομημένων κατασκευών, πολύ πιο εντυπωσιακών από ό, τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα, αποδεικνύοντας πως πρόκειται για μια από τις πιο σημαντικές θέσεις στο Αιγαίο της πρώιμης Εποχής του Χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.)». Αυτό ανέφερε, μεταξύ άλλων, χτες η ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού για τα ευρήματα στο Δασκαλιό, το δυτικότερο ακρωτήριο της Κέρου, που πλέον αποτελεί ένα μικρό νησάκι λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.

Επίσης, το ΥΠΠΟΑ ενημέρωνε, μεταξύ άλλων, ότι:

Το Δασκαλιό καλυπτόταν σχεδόν εξ ολοκλήρου με μοναδικά μνημειακά οικοδομήματα, χτισμένα με πέτρα φερμένη από τη Νάξο, δίνοντας την εντύπωση ενός ενιαίου μεγαλειώδους μνημείου που αναδύεται από τη θάλασσα.

Κάτω από μια εντυπωσιακή κλίμακα που ήρθε στο φως στα κατώτερα αναλήμματα, ανακαλύφθηκε ένα εξελιγμένο σύστημα αποστραγγιστικών αγωγών, που υποδηλώνει μια πολυλειτουργική αρχιτεκτονική, προσεκτικά σχεδιασμένη εκ των προτέρων.

Μια άλλη πτυχή της ανάπτυξης του Δασκαλιού εντοπίζεται στη χρήση νέων γεωργικών πρακτικών, για την καλλιέργεια της ελιάς και του σταφυλιού, ενώ η μεταλλουργία, η πιο σημαντική τεχνολογία της 3ης χιλιετίας π.Χ., έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο. Οι κάτοικοι του Δασκαλιού ήταν έμπειροι μεταλλουργοί, όπως δείχνουν σαφείς ενδείξεις που εντοπίζονται παντού στη θέση.

Με αφορμή τις εντυπωσιακές ανακαλύψεις στην Κέρο, το ΑΠΕ-ΜΠΕ συνομίλησε με τον συνδιευθυντή των ανασκαφών στο Δασκαλιό, Δρ. Μάικλ Μπόιντ (Michael Boyd), από το Πανεπιστήμιο του Cambridge.

«Οι νέες ανασκαφές δείχνουν τη φύση της εγκατάστασης στο ακρωτήρι του Δασκαλιού. Μετά τις αρχικές δραστηριότητες στο ιερό, όπως έδειξαν οι «ειδικοί αποθέτες» (σσ. δηλαδή οι αποθέσεις από σπασμένα μαρμάρινα ειδώλια και αγγεία που βρέθηκαν στο ιερό του Κάβου στην Κέρο και χρονολογούνται από το 2700 ως το 2400 π.Χ.), ένα εκτεταμένο οικοδομικό πρόγραμμα έλαβε χώρα στο Δασκαλιό, το οποίο άλλαξε τη φυσική βραχώδη προεξοχή σε κάτι που θα είχε την εικόνα μιας ανθρώπινης κατασκευής» σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μπόιντ, επισημαίνοντας την πολυπλοκότητα των σχέσεων και των δραστηριοτήτων που αναπτύχθηκαν: «Μέσα στους τοίχους που χτίστηκαν αναπτύχθηκαν δραστηριότητες, γνώσεις και εξειδικεύσεις οι οποίες είχαν να κάνουν με σπάνια ή εξωτικά υλικά, όπως τα μέταλλα και ο οψιανός, ενώ οι άνθρωποι που έζησαν εκεί φαίνεται ότι αναμίχθηκαν σε διαφορετικά δίκτυα λειτουργώντας σε διαφορετικά επίπεδα. Το Δασκαλιό έγινε ένα πρωτο-αστικό κέντρο σε βαθμό πρωτόγνωρο για τα νησιά, που μπορεί να ανταγωνιστεί μόνο η Κνωσός στην Κρήτη». 

Σε ποια εποχή όμως χρονολογείται αυτό το λαμπρό οικοδομικό πρόγραμμα; «Αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι η οικοδόμηση στο Δασκαλιό ξεκινά λίγο μετά τις τελετουργικές δραστηριότητες στον Κάβο, ίσως περίπου το 2600 π. Χ.» λέει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο κ. Μπόιντ, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι «ένας από τους κύριους στόχους των ερευνών το ερχόμενο καλοκαίρι είναι να βρούμε στοιχεία πρωιμότερης δραστηριότητας στο Δασκαλιό, συνεπώς αυτή η απάντηση μπορεί να αλλάξει».

«Πώς πιστεύετε ότι εξελίχθηκαν τα πράγματα στην Κέρο; Γιατί μιλήσατε για αρχές της αστικοποίησης;» ρωτά το ΑΠΕ-ΜΠΕ τον κ. Μπόιντ: «Αρχικά η εστίαση στην Κέρο ήταν οι τελετουργικές δραστηριότητες στο ιερό. Αυτό όμως σταδιακά οδήγησε στη συγκέντρωση άλλων τύπων δραστηριοτήτων, με την αυξανόμενη τεχνογνωσία και τις πρώτες ύλες να επικεντρώνονται στο δυτικό άκρο του νησιού. Οι μορφές αλληλεπίδρασης που αναγκαστικά έλαβαν χώρα μεταξύ των ανθρώπων κατά τη διάρκεια των τελετών 'έσπειραν' τους σπόρους για την ενίσχυση ή τη δημιουργία νέων δικτύων με κέντρο την Κέρο. Αυτή η συγκέντρωση ανθρώπων και υλικών είναι ο λόγος που αναφερόμαστε σε πρωτο-αστικοποίηση» εξηγεί.

Όσο για το αν έχουμε κάτι αντίστοιχο σε άλλες περιοχές, ο ίδιος απαντά «ότι το πιο προφανές παράλληλο είναι η Κνωσός στην Κρήτη, όπου συνέβησαν παρόμοιες επιδράσεις, τουλάχιστον από το τέλος της 4ης χιλιετίας: Συνάθροιση μεγάλων ομάδων για τελετουργίες, συγκέντρωση ανθρώπων και πόρων».

Και η συνέχιση των ανασκαφών; «Το 2018 είναι για εμάς η τελευταία χρονιά ερευνών όσον αφορά το τρέχον πρόγραμμα. Θα ερευνήσουμε περαιτέρω το Δασκαλιό, ώστε να κατανοήσουμε λεπτομερώς τις λειτουργίες και τις δραστηριότητες που έλαβαν χώρα στα κτίρια τα οποία ανακαλύψαμε εκεί. Επίσης, θα πραγματοποιήσουμε επιφανειακή έρευνα στο Κάτω Κουφονήσι, πιθανότατα ένα από τα μέρη που προμήθευε με τρόφιμα το Δασκαλιό, με σκοπό να καταλάβουμε τα πρότυπα εγκατάστασης και δραστηριότητας της Εποχής του Χαλκού στο νησί» καταλήγει.

(Φωτογραφία: intime)