Σμαραγδής: «Θέλω να αναδείξω τον πολιτισμό που με γέννησε»

Ολοκληρώθηκε πρόσφατα το σενάριο του «Καποδίστρια», της νέας ταινίας-αγιογραφίας, του Γιάννη Σμαραγδή, όπως αποκαλεί τις ταινίες του ο πολυβραβευμένος Έλληνας δημιουργός.

Ο διεθνούς φήμης σκηνοθέτης σε μία εκ βαθέων συνέντευξή του στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, μίλησε -μεταξύ άλλων- για τη νέα ταινία που ετοιμάζει, για την τέχνη του κινηματογράφου την οποία χαρακτήρισε ως «μεγάλη λαϊκή τέχνη των καιρών μας», ενώ αναφερόμενος στις επιλογές των θεμάτων των ταινιών του, επισήμανε πως «στην πραγματικότητα δεν επιλέγουμε εμείς τα θέματα, αλλά... τα θέματα μας επιλέγουν».

Στη συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τόνισε πως θέλει να αναδείξει με το έργο του τον πολιτισμό που τον ανέδειξε και πως στη ζωή του κατάφερε να είναι... πάμφτωχος!

Επίσης, ο σκηνοθέτης ο οποίος βραβεύτηκε από την Ακαδημία Ελληνικών Βραβείων Τέχνης για την ταινία «Καζαντζάκης» ως «Προσωπικότητα 2019», σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ πως «το σύμπαν συνωμοτεί όταν ενεργοποιείς τον ανώτερό σου εαυτό».

   Ερ. Έχετε ήδη κάνει πέντε ταινίες: «Καλή σου νύχτα κυρ' Αλέξανδρε» για τον Παπαδιαμάντη, «Καβάφης», «El Greco», «Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι» για τον Βαρβάκη και «Καζαντζάκης». Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η επόμενη ταινία σας για τον Καποδίστρια;

   Απ. Πριν από λίγο καιρό ολοκληρώθηκε το σενάριό της. Τα γυρίσματά της πρέπει να γίνουν το 2020, και να είναι έτοιμη το 2021, οπότε θα συμπληρωθούν 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση! Πρέπει να είναι έτοιμη επειδή ξέρω ότι θέλουν να κάνουν πολλές εκδηλώσεις για τον Καποδίστρια και η ταινία θα είναι η «ατμομηχανή» των εκδηλώσεων. Ελπίζω να βρεθούν τα χρήματα και να γίνει η ταινία...

   Ερ. Από πού αντλήσατε στοιχεία;

   Απ. Από παντού...

   Ερ. Το σενάριο θα είναι σύμφωνα με αυτά που διδασκόμαστε για τον Καποδίστρια;

   Απ. Όχι, γιατί αυτά που μάθαμε για τον Καποδίστρια είναι αυτά που είπαν εκείνοι που τον σκότωσαν. Γιατί αργότερα αφού τον δολοφόνησαν, αυτοί κυβέρνησαν. Και όχι μόνον αυτοί, αλλά και αυτοί που τους έβαλαν να τον σκοτώσουν. Αυτά επειδή δεν έχουν ειπωθεί, όταν κάνεις θέματα μεγάλα πρέπει να ρισκάρεις να ειπωθεί η αλήθεια. Γιατί αυτός ήταν «άγιος» κανονικός. Δεν χρειάζεται να τον κάνω εγώ ταινία. Μεγάλη προσωπικότητα που έσωσε από διαμελισμό την Ελβετία, αλλά και τη Γαλλία μετά τον Ναπολέοντα, ενώ όταν τον κάλεσε ο πανίσχυρος Τσάρος ο οποίος ήτανε το ισχυρότερο πρόσωπο στον πλανήτη, και τον πρότεινε να γίνει υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, εκείνος αφού τον ευχαρίστησε για την τιμή, του είπε πως θα ανταποκρινόταν σ' αυτήν την τιμητική πρόταση υπό μία προϋπόθεση: «Θα υπηρετήσω τα συμφέροντα της Ρωσίας, αλλά εφόσον βρεθώ στο δίλημμα να υπηρετήσω τα συμφέροντα της Ρωσίας ή της πατρίδας μου, της Ελλάδας, θα πάω με την Ελλάδα», του είπε.

   Ερ. Έχετε αποφασίσει για τον ηθοποιό που θα υποδυθεί τον Καποδίστρια;

   Απ. Ασφαλώς, μόνο που δεν του το έχω πει και συνεπώς δεν το ξέρει ούτε ο ίδιος!

   Ερ. Θα είναι κι αυτή μία «αγιογραφία» όπως αποκαλείτε τις ταινίες σας;

   Απ. Βεβαίως.

   Ερ. Για ποιο λόγο τις αποκαλείτε έτσι;

   Απ. Ξεκίνησε από τους ανθρώπους που χαρακτήριζαν τις ταινίες μου αγιογραφίες με αρνητικό τρόπο. Κι εγώ είπα ότι οι άνθρωποι οι οποίοι βλέπουν έναν δημιουργό, έναν σκηνοθέτη να κάνει ταινίες με θετικό πρόσημο και το κακοχαρακτηρίζουν σημαίνει ότι αυτά που θέλουν να βλέπουν είναι με αρνητικό πρόσημο. Η ζωή όμως δεν προχωράει με το αρνητικό. Προχωράει με το θετικό. Εάν δηλαδή θέλετε να πάρετε δύναμη το πρωί δεν βρίζετε. Κάνετε τον σταυρό σας. Ανακαλείτε τις δυνάμεις που προϋπήρξαν από εμάς οι οποίες έβαλαν σε κίνηση το «αγαθό». Με τις ταινίες μου αυτό προσπαθώ να κάνω. Γιατί με απασχολούσε πάντα τι είναι αυτό που μπορεί να με κάνει καλύτερο άνθρωπο εμένα πρώτα απ' όλα, που πιθανότατα να μπορεί κάνει κι έναν άλλον άνθρωπο καλύτερο απ' ό,τι είναι ο ίδιος ή απ' όπου η ζωή τον πήγε. Έψαχνα λίγο ή πολύ να βρω τον τρόπο με τον οποίο θα αναδείξω με την τέχνη του κινηματογράφου, που είναι η μεγάλη λαϊκή τέχνη των καιρών μας, τους πυλώνες του ελληνικού αισθήματος. Εγώ είμαι Έλληνας. Τον πολιτισμό που με γέννησε θέλω να αναδείξω! Υπάρχουν πρόσωπα που τα αγαπώ πάρα πολύ γιατί ενίσχυσαν το ελληνικό αίσθημα.

   Ερ. Όπως τα συγκεκριμένα πρόσωπα για τα οποία κάνατε τις ταινίες σας και έχετε πει πως θα γραφούν και βιβλία, σαν το «Καλή σου νύχτα κυρ' Αλέξανδρε», του Μίμη Τσακωνιάτη;

   Απ. Ναι, κατά έναν περίεργο τρόπο όταν ήρθε ο Μίμης Τσακωνιάτης να μου πάρει μια συνέντευξη για την ταινία «Ο Θεός αγαπάει το Χαβιάρι» που ετοίμαζα, ήτανε ξαφνικά σαν να ήμασταν πνευματικοί αδελφοί που είχαμε ξαναζήσει στο παρελθόν. Αυτήν την αίσθηση που είχα εγώ, την είχε κι αυτός! Κι ενώ βρισκόταν στην πόρτα πριν φύγει, είπε στη γυναίκα μου -η οποία είναι ο άγγελός μου- ότι «η συζήτηση που είχα με τον άνδρα σας ήταν αποκαλυπτική και ήταν σαν να μπήκα σε άλλους κόσμους». Εκείνη τον ρώτησε αν είχε δει την ταινία «Καλή σου νύχτα κυρ Αλέξανδρε» και στην αρνητική του απάντηση τού πρότεινε να τη δει επειδή, όπως είπε, «από κει ξεκινάει ο Σμαραγδής». Του έδωσε λοιπόν την ταινία και το άλλο πρωί μου τηλεφώνησε και μου είπε πως μέσα από αυτήν την ταινία υπάρχουν όλες οι επόμενες μου! Τότε λοιπόν του είπα κάτι που επί πολλά χρόνια δεν το έλεγα επειδή ορισμένα πράγματα μοιάζουν να είναι παρεξηγήσιμα. Δηλαδή ότι την ταινία αυτήν την είδα το 1979 στον ύπνο μου ολόκληρη. Ξύπνησα ένα πρωί και είπα στη γυναίκα μου τι είδα στον ύπνο μου και μου είπε πως αυτό είναι ταινία και με προέτρεψε να τη γράψω. Την περίοδο εκείνη ήμουν άμισθος βοηθός του Θόδωρου Αγγελόπουλου και όπως μου έλεγε εκείνος τα σενάριά του, του το είπα κι εγώ. Με ρώτησε πού θα το κάνω και του απάντησα στην τηλεόραση δεδομένου ότι δεν υπήρχαν χρήματα για κινηματογραφική ταινία. Το γεγονός αυτό και κάποιο άλλο συμβάν συνετέλεσαν ώστε να στεριώσει μέσα μου ότι υπάρχει ένας άλλος κόσμος, που μπορεί να παρουσιαστεί μέσα στα όνειρα ή ενορατικά, αλλά δεν τον βλέπουμε. Ο Μακρυγιάννης που έχει γράψει τα «Θαύματα και οράματα» ξέρει τι λέει. Επίσης, ο Μίκης Θεοδωράκης στα τελευταία γραφόμενά του τα ίδια πράγματα λέει. Ότι όλα τα πράγματα έρχονται από μια πηγή που δεν την ξέρουμε.

   Ερ. Κι εσείς λέτε κάτι παρόμοιο στο βιβλίο «Καλή σου νύχτα κυρ Αλέξανδρε»...

   Απ. Βεβαίως. Από μικρός είχα σημάδια, αλλά δεν μπορούσα να τα αξιολογήσω. Όταν όμως συνέβησαν κάποια περιστατικά, όπως το παραπάνω, άρχισα να βλέπω τη ζωή τελείως διαφορετικά. Έκανα αυτήν την ταινία «Καλή σου νύχτα κυρ Αλέξανδρε», η οποία έγινε το 1981 και 28 χρόνια αργότερα εκδίδεται αυτό το βιβλίο, το οποίο θα μπορούσε να είναι αυτόνομο και να μην εδράζεται στην ταινία. Βρήκε όμως ο Τσακωνιάτης αυτήν την ταινία να έχει αυτά τα πράγματα που ο ίδιος είχε μέσα του. Πιστεύω πως αυτό το βιβλία σε 30 - 40 χρόνια θα μπορούσε να είναι στα μεταπτυχιακά κάποιων κανονικών ελληνικών πανεπιστημίων.

   Ερ. Τι εννοείτε λέγοντας «κανονικά» ελληνικά πανεπιστήμια;

   Απ. Εγώ υπήρξα δάσκαλος στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Ξέρω πως τα πανεπιστήμια της Αθήνας, με εξαίρεση ίσως το «Καποδιστριακό», δεν είναι του ελληνικού αισθήματος. Είναι διάφοροι καθηγητές, φατρίες να το πω, που έχουνε κάνει σπουδές στο εξωτερικό και χωρίς να το καταλαβαίνουνε, λέω, υπηρετούν τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται οι δυτικοί. Η δυτική σκέψη όμως δεν υπάρχει χωρίς την ελληνική σκέψη. Παράδειγμα, ο Ντεριντά που είναι ένας μεγάλος φιλόσοφος του καιρού μας, είναι υποσχολιαστής των αρχαίων φιλοσόφων. Γιατί παίρνεις λοιπόν τον υποσχολιαστή και δεν παίρνεις τη μήτρα. Αυτό αλλοιώνει στον σπουδαστή τη σχέση του με την πηγή. Γι' αυτό λέω ένα κανονικό ελληνικό πανεπιστήμιο. Δεν λέω για τη Βόρεια Ελλάδα, γιατί είναι γνωστό ότι εδω κυρίως στα φιλολογικο-φιλοσοφικά θέματα δουλεύει ελληνοκεντρικά. Και να μην παρεξηγηθεί η λέξη, γιατί κάποιοι είναι έτοιμοι κάθε φορά που λέμε κάτι για την Ελλάδα να μας πούνε ότι είμαστε «χρυσαυγίτες». Δεν είναι όμως έτσι. Πατριώτης σ' όλον τον κόσμο είναι αυτός που αγαπάει την πατρίδα του...

   Ερ. Πώς προέκυψαν, κ. Σμαραγδή, οι ταινίες -«αγιογραφίες» σας; Τι σας ενέπνευσε και πώς αποφασίσατε να τις δημιουργήσετε;

   Απ. Στην πραγματικότητα δεν επιλέγουμε εμείς τα θέματα. Τα θέματα μας επιλέγουν! Για να συμβεί αυτό πρέπει να προϋπάρξει η αγάπη. Εάν αγαπάς την ποίηση του Καβάφη, δηλαδή αγαπάς τον Καβάφη, μπορεί να έρθει στον ύπνο σου. Εάν συμβεί αυτό, μπορεί η ταινία με κάποιον τρόπο -μια κι εγώ ταινίες κάνω- να βρει έναν τρόπο να μιλήσει με την ψυχή του Καβάφη. Γιατί εμείς είμαστε του ελληνικού αισθήματος. Έχουμε στο κύτταρό μας όλη την ελληνική πολιτιστική, πολιτισμική διαδρομή και τον Πυθαγόρα, ο οποίος λέει ότι «η ψυχή δεν πεθαίνει, είναι αιώνια». Άρα, υπάρχει ο Καβάφης μια και μιλάμε γι' αυτόν, υπάρχει η ψυχή του στον υπερουράνιο τόπο. Πώς μπορεί να επικοινωνήσει η ψυχή του με τον κόσμο μας ή με τις ευαισθησίες ενός σκηνοθέτη κ.λπ., δεν το ξέρουμε. Επειδή όμως οι ψυχές δεν χάνονται πρέπει να τις σεβόμαστε. Δεν μπαίνω λοιπόν ποτέ σε μια διαδικασία να κάνω κάτι εάν δεν αισθανθώ ότι είμαι έτοιμος να υπηρετήσω με θερμό και ανιδιοτελή τρόπο. Γιατί έχει σημασία αυτό. Έκανα τον Καβάφη ή αργότερα τον El Greco, μετά τον Βαρβάκη, τον Καζαντζάκη και τώρα τον Καποδίστρια και κατάφερα στη ζωή μου -Δόξα τω Θεώ- να είμαι πάμφτωχος (γελάει). Δεν κάνω τις ταινίες ούτε καν για να ζήσω.

   Ερ. Πάντως είναι απορίας άξιον πώς καταφέρνετε σε τόσο δύσκολες -από οικονομικής άποψης- εποχές, να κάνετε μεγάλες παραγωγές, αγγλόφωνες, στις οποίες πρωταγωνιστούν μεγάλα ονόματα του διεθνούς κινηματογράφου;

   Απ. Την ίδια απορία έχω κι εγώ (γελάει) και ρωτάω τη γυναίκα μου. Γι' αυτό είπα ότι είναι ο άγγελός μου. Όταν ένα πράγμα το θέλεις πολύ θα γίνει! Αλλά πρέπει να το θέλεις πολύ και με αυταπάρνηση. Κι επειδή το σύμπαν συνωμοτεί όταν ενεργοποιείς τον ανώτερό σου εαυτό, ο ανώτερός σου εαυτός δεν μπορεί να έχει ως στόχο το κέρδος. Διότι μολύνεται η σχέση. Κατάφερα λοιπόν να έχω έναν άνθρωπο δίπλα μου, τη γυναίκα μου, η οποία αντέχει να κωπηλατεί μ' έναν πολύ άγριο τρόπο για να μπορούν να γίνουν αυτά τα πράγματα. Αλλά γίνονται! Προτείνω λοιπόν στους ανθρώπους που θέλουν να κάνουνε πράγματα, να τα διεκδικούν αλλά με όλη τους την ψυχή. Μ' ένα ασίγαστο πάθος. Σαν να είναι το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται ο κόσμος για να υπάρξει.

   
   Ερ. Συνεπώς, το πάθος είναι εκείνο που σας οδηγεί στη δημιουργία αυτών των ταινιών που σας έκαναν διεθνώς γνωστό, με βραβεύσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και τον «Καζαντζάκη» πρώτο στις προτιμήσεις του κοινού, αφού τον παρακολούθησαν 250.000 θεατές;

   Απ. Βεβαίως. Εκείνο όμως που θέλω να σας πω σχετικά με το ανιδιοτελώς που προανέφερα είναι ότι παρότι παρακολούθησαν την ταινία 250.000 θεατές, εμείς δεν πήραμε ούτε ένα ευρώ! Ενώ λοιπόν δεν έχουμε πάρει ούτε ένα ευρώ, έβγαλε κάποιος -ας το πούμε "«πειρατικά»- στο διαδίκτυο ολόκληρη την ταινία. Τότε με προέτρεπαν πολλοί να τον σταματήσω. Δεν τον σταμάτησα και την είδαν ακόμη 250.000 άνθρωποι, γιατί τα έργα γίνονται για να επικοινωνούν με το κόσμο. Κατόπιν τον σταμάτησε η εταιρεία διανομής από το Hollywood που έχει τα δικαιώματα για όλον τον κόσμο. Δυστυχώς δεν πρόλαβα να κρατήσω τα σχόλια ορισμένων απ' εκείνους που την είδαν, τα οποία ήταν πάρα πολύ επαινετικά για την ταινία! Γιατί βλέποντας κάποιος δωρεάν την ταινία έχει όλο το χρονικό περιθώριο να πει αυτό που σκέφτεται. Για να μην παρεξηγηθώ, φυσικά και δεν είναι σωστό να κατεβάζουν κάποιοι «πειρατικά» ταινίες, αλλά στην προκειμένη περίπτωση, από τη στιγμή που έγινε αυτό και το κατάλαβα, στις τρεις πρώτες μέρες την είχαν δει 90.000 άνθρωποι, και ώσπου να την κατεβάσει η εταιρεία διανομής είχαν φτάσει τις 250.000. Υπάρχει κι ένας επιπρόσθετος λόγος που πρέπει να βλέπουμε τις ταινίες στις κινηματογραφικές αίθουσες. Ότι μέσα στον κινηματογράφο συντελούνται μυστήρια που δεν συντελούνται αν δεις μια ταινία στο σπίτι σου. Αυτά έχουν σχέση με τα «Ελευσίνια μυστήρια» και στην ουσία με τον μέγα φιλοσοφικό «μύθο του σπηλαίου» του Πλάτωνα! Δηλαδή πρέπει να γίνει μία κοινωνία μέσα σε ειδικές συνθήκες για να απελευθερωθεί η μαγεία! Άρα δεν υποκαθίσταται ο κινηματογράφος. Δηλαδή η αίθουσα δεν θα αλλάξει ποτέ...