Η Βιομηχανία Του Δώρου

Τα Χριστούγεννα θα γίνουν και φέτος θέμα πολύωρων τηλεοπτικών εκπομπών, που θα αναλύσουν διεξοδικά την «λάθος» ημερομηνία τους, το «συγκεχυμένο» τους αστέρι, την φάτνη που ίσως να ‘ταν σε σπίτι κι όχι σε σπήλαιο και κάθε δοξασία ή παράδοση που αντέχει αμφισβητήσεις και αποδόμηση. Στον αντίποδα ο σύγχρονος καταναλωτικός χαρακτήρας του εορτασμού ενισχύεται για να θυμίζει σε όλους μας πως τα Χριστούγεννα είναι άλλη μία γιορτή για .. έξοδα.
Ας μιλήσουμε λοιπόν, με αριθμούς, η εποχή μας έτσι κι αλλιώς, συνεννοείται με νούμερα: Πάνω από 10 δισ. ευρώ διέθεσαν, τέτοιες μέρες προ δεκαετίας, τα ελληνικά νοικοκυριά σε εορταστικές αγορές, δηλαδή, στην ουσία, σε δώρα προς εαυτούς και αλλήλους.
Πώς αγοράζονταν όλα αυτά; Mε τον 13ο μισθό, φυσικά, με πιστωτικές κάρτες επίσης, και, βέβαια, με εορτοδάνεια, που τότε ήταν πολύ δημοφιλή. Στις μέρες μας το κλίμα είναι εντελώς διαφορετικό: ο 13ος μισθός δεν υπάρχει και για κάρτες και δάνεια ούτε λόγος να γίνεται. Παρά ταύτα μοχλός όλων, γενεσιουργός αιτία και μέτρο των πάντων λογίζεται και  σήμερα το χρήμα. Σχεδόν δεν υπάρχει ανθρώπινη σχέση που να ρυθμίζεται χωρίς τη διαμεσολάβησή του. Ακόμη κι οι καλύτερες και πιο ανθρώπινες χειρονομίες μας –όπως το δώρο σε όσους αγαπάμε, αυτή η ένδειξη αγάπης, σεβασμού και τιμής- μοιάζει να συναρτάται απόλυτα με την αγοραστική μας ικανότητα.

Tο δώρο σήμερα αποτελεί ένα μεγάλο κομμάτι της νέας οικονομίας. Συνδεδεμένο άρρηκτα με τις τάσεις και τις διαθέσεις της αγοράς, με την ιεροτελεστία της κατανάλωσης, έχει χάσει σε μεγάλο βαθμό εκείνο το κάτι από το συναίσθημα του δωρητή, εκείνη τη μικρή έστω ιδιαιτερότητα που το έκανε μοναδικό. Προϊόντα της αλυσίδας μαζικής παραγωγής, τα δώρα για παιδιά, τα πάσης φύσεως αντικείμενα που προορίζονται για φίλους και συγγενείς, τα χριστουγεννιάτικα «δώρα» (στολίδια) που κάποτε φτιάχνονταν μόνο με τη... διαμεσολάβηση των ιδεών, της φαντασίας και του ελεύθερου χρόνου από ευτελή υλικά, προσφέρονται πλέον σε εκατομμύρια πολλαπλά αντίτυπα. Έτσι υπηρετούν απόλυτα τις νέες παγκοσμιοποιημένες μας αντιλήψεις περί γιορτών και κατανάλωσης και μας ωθούν σταδιακά να κατανοούμε την … τσιγκούνικη διάθεση του Εμπενέζερ Σκρούτζ και την απέχθειά του στα Χριστούγεννα. Εν τούτοις, το πνεύμα των Χριστουγέννων δεν σκόπευε ποτέ να ασχοληθεί με τον καταναλωτισμό και τις … μικρότητές μας. Και καθώς η εποχή και η κρίση δεν ευνοούν τα έξοδα, είναι ευκαιρία να παραμερίσουμε την "περι-ουσία" και να ασχοληθούμε με την ουσία και το αληθινό πνεύμα των γιορτών και των δώρων μας.

Σε ανύποπτο χρόνο ένας από τους μεγαλύτερες διανοητές της εποχής μας, ο Ουμπέρτο Έκο εξήγησε σε ένα ενδιαφέρον κείμενό του γιατί επιμένει να γιορτάζει κάθε χρόνο τα Χριστούγεννα, γράφοντας: «Βρισκόμαστε στην κρίσιμη περίοδο του ...