Στις 2 Απριλίου η παγκόσμια ημέρα κατά των fake news

Παγκόσμια ημέρα της διασταύρωσης των ειδήσεων και της καταπολέμησης των ψευδών ή ψευδεπίγραφων ειδήσεων είναι πλέον η 2 Απριλίου. Τον θεσμό έχει θεσπίσει και προάγει το Παγκόσμιο Δίκτυο Διασταύρωσης Γεγονότων (International Factchecking Network). Εξ επίτηδες και για προφανείς συμβολικούς λόγους, για την ημέρα ευαισθητοποίησης ολόκληρου του πλανήτη στο μείζον ζήτημα της παραπληροφόρησης, έχει επιλεγεί η επαύριος της Πρωταπριλιάς. Η οποία, κατά παράδοσιν, είναι η ημέρα της φάρσας, της τρολιάς και των ψεμμάτων.

Tις πολλαπλές και ποικίλες πτυχές του φαινομένου των fake news όπως και την απειλή για τη δημοκρατία που ελλοχεύει στη διάδοσή τους ψηλάφησαν οι έγκριτοι εισηγητές της ειδικής εκδήλωσης που διοργάνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) την Τρίτη 27 Μαρτίου, στην Αθήνα, με τίτλο «Fake news, στο ραντάρ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής». Στο πλαίσιο της εκδήλωσης έγινε μια αναλυτική εισαγωγή στις πολιτικές και δράσεις τις οποίες σχεδιάζει και προωθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αντιμετώπιση του φαινομένου των fake news και της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο. Κεντρικός ομιλητής ήταν ο κ. Mikko Salo, μέλος της ομάδας εμπειρογνωμόνων για τα Fake News της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος παρουσίασε εν συντομία τις προτάσεις πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αξιοποιώντας στοιχεία της πρόσφατης έκθεσης που παραδόθηκε από την ομάδα εμπειρογνωμόνων.

Εκ μέρους της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα, την εκδήλωση άνοιξε με χαιρετισμό που απηύθυνε στους παρισταμένους ο Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας κ. Γιώργος Μαρκοπουλιώτης. Εν συνεχεία για τα fake news και τις επιπτώσεις τους σε διάφορους τομείς όπως είναι οι διεθνείς σχέσεις, η πολιτική, η λειτουργία των ΜΜΕ κ.α. μίλησαν οι Γιώργος Πλειός, καθηγητής του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ο Χρήστος Φαγκονικολόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, η δημοσιογράφος Αλεξία Κουλούρη. Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με τη διεξαγωγή ενός πολύ ενδιαφέροντος εργαστηρίου (workshop) στο οποίο παρουσιάστηκαν δεξιότητες και τεχνικές για την ουσιαστική ενημέρωση, τον περιορισμό της διάδοσης ψευδών ειδήσεων καθώς και απαραίτητων εργαλείων για την αντιμετώπιση των fake news και την επιβεβαίωση της είδησης. Το εργαστήριο συντόνισαν οι Νίκος Παναγιώτου, αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, Θωμάς Σιώμος, δημοσιογράφος και Βαλάντης Ζώτος στέλεχος της FightHoax. Την παρουσίαση και τον συντονισμό της συζήτησης είχε αναλάβει η δημοσιογράφος Ράνια Τζίμα.

Στόχος του διαδραστικού χαρακτήρα της εκδήλωσης ήταν να υπάρξει διάλογος και συμμετοχή νέων, δημοσιογράφων και  πολιτών που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και να παρουσιαστούν οι πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και την ανάπτυξη εργαλείων αντιμετώπισης των νέων συνθηκών που αναπτύσσονται στις διαδικτυακές πλατφόρμες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κοινή διαπίστωση ήταν ότι τα fake news θα απασχολούν όλο και περισσότερο, ενδεχομένως με όλο και πιο σοβαρές αρνητικές παρενέργειες, την κοινωνία των πολιτών στην ΕΕ αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Τα αποτελέσματα των ερευνών αναδεικνύουν τον ρόλο των ποιοτικών μέσων ενημέρωσης

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει λάβει σχεδόν 3000 απαντήσεις στη δημόσια διαβούλευση που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2017. Οι δύο κορυφαίες κατηγορίες στις οποίες η πλειονότητα των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι οι ψευδείς ειδήσεις ενδέχεται να ζημιώσουν την κοινωνία ήταν η εσκεμμένη παραπληροφόρηση με σκοπό τον επηρεασμό των εκλογών και των πολιτικών για τη μετανάστευση.

Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου (όπου συμμετείχαν περίπου 26 000 πολίτες), η αντίληψη της κοινής γνώμης είναι ότι υπάρχουν πολλές ψευδείς ειδήσεις σε ολόκληρη την ΕΕ, καθώς το 83 % των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι το φαινόμενο αυτό θέτει σε κίνδυνο τη δημοκρατία. Η έρευνα αναδεικνύει επίσης τη σημασία των ποιοτικών μέσων ενημέρωσης: σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης είναι η πλέον αξιόπιστη πηγή ενημέρωσης (ραδιόφωνο 70 %, τηλεόραση 66 %, Τύπος 63 %). Οι διαδικτυακές πηγές ειδήσεων και οι ιστοσελίδες δημοσίευσης βίντεο είναι η λιγότερο αξιόπιστη πηγή ενημέρωσης, με ποσοστό εμπιστοσύνης 26 % και 27 % αντίστοιχα.

Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνονται από τη δημόσια διαβούλευση, σύμφωνα με την οποία τη λιγότερη εμπιστοσύνη εμπνέουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι διαδικτυακοί φορείς συγκέντρωσης ειδήσεων, τα ιστολόγια και οι δικτυακοί τόποι, ενώ στο άλλο άκρο βρίσκονται οι παραδοσιακές εφημερίδες και τα περιοδικά, ειδικευμένοι δικτυακοί τόποι και διαδικτυακές εκδόσεις, ειδησεογραφικά πρακτορεία και δημόσιοι οργανισμοί (με ποσοστό άνω του 70 %).

Σύμφωνα με τη δημόσια διαβούλευση, η παραπληροφόρηση είναι εύκολο να εξαπλωθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επειδή οι ψευδείς ειδήσεις απευθύνονται στο συναίσθημα των αναγνωστών (88 %), διαδίδονται με σκοπό να κατευθύνουν τον δημόσιο διάλογο (84 %) και σχεδιάζονται με στόχο την αποκόμιση κέρδους (65 %). Το ήμισυ των ατόμων που απάντησαν πιστεύουν ότι η εξακρίβωση των πραγματικών περιστατικών μετά τη δημοσίευση της παραπληροφόρησης δεν λύνει το πρόβλημα, καθώς δεν γίνεται αντιληπτή από τα άτομα που είδαν τις αρχικές πληροφορίες.