Έλληνας ερευνητής ρίχνει φως στις καρκινικές μεταστάσεις

Νέα στοιχεία για το πώς τα καρκινικά κύτταρα των επιθηλιακών κυττάρων αποσπώνται από τον κύριο όγκο και ξεκινούν το ταξίδι της μετάστασης, έρχονται στο φως από μελέτη του Πανεπιστημίου Pierre et Marie Curie στο Παρίσι, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο Nature Communications. 

Καθοριστική ήταν η συμβολή στην σημαντική αυτή ανακάλυψη του Αλέξανδρου Γλεντή, διδάκτορα Κυταρικής Βιολογίας στο γαλλικό πανεπιστήμιο. 

Η επιστημονική ομάδα του πανεπιστημίου σε συνεργασία με το Νοσοκομείο Curie απομόνωσε καρκινικούς ινοβλάστες από ασθενείς με καρκίνο στο παχύ έντερο και παρατήρησε ότι αυτοί αυξάνουν την επιθετικότητα των επιθηλιακών καρκινικών κυττάρων και τα βοηθούν να διασπάσουν τα όρια της βασικής μεμβράνης. 

Η βασική μεμβράνη περικλύει τα όργανα του σώματος, όπως και τους καρκινικούς όγκους, αποτρέποντας τα κύτταρα από το να ξεφύγουν από τα όρια του εκάστοτε οργάνου. 

«Ανακαλύψαμε οτι οι ινοβλάστες συμμετέχουν στη διάσπαση της μεμβράνης οχι μόνο μοριακά όπως ήταν γνωστό, εκκρίνοντας πρωτεΐνες που εχουν πρωτεολυτική δράση πάνω στη βασική μεμβράνη, αλλα και ασκώντας φυσικές δυνάμεις, λόγω της υψηλής τους συσταλτικότητας. Παρατηρήσαμε σε βίντεο από μικροσκόπιο οτι οι καρκινικοί ινοβλάστες έχουν την ικανότητα να μετακινήσουν τις ίνες του κολλαγόνου και άλλων πρωτεϊνών που απαρτίζουν τη βασική μεμβράνη και έτσι δημιουργούν ρήγματα, τα οποία εκμεταλεύονται τα επιθηλιακά καρκινικά κύτταρα και ξεφεύγουν απο τον κύριο όγκο», εξηγεί ο Δρ Γλεντής μιλώντας στο in.gr.

Και συμπληρώνει ότι «όταν με τη βοήθεια φαρμάκων αποτρέψαμε την ικανότητα των ινοβλαστών να συστέλλονται, παρατηρήσαμε οτι χάνουν την προκαρκινική τους δράση, μη μπορώντας να διευκολύνουν την απόδραση των καρκινικών κυττάρων».

Το καρκίνωμα in situ
Στο στάδιο του καρκινώματος in situ η βασική μεμβράνη χωρίζει τα καρκινικά κύτταρα απο την εξωκυτταρική μάζα και τα διάφορα κύτταρα που βρίσκονται σε αυτή (μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα, ενδοθηλιακά κύτταρα, κύτταρα του ανοσοποιητικού κ.α.). 

Αυτή η μεμβράνη λειτουργεί σαν φράγμα ανάμεσα στον καρκίνο και το γύρω περιβάλλον, εμποδίζοντας τα καρκινικά κύτταρα να ξεφύγουν απο τον καρκινικό όγκο. Οταν ο καρκίνος γίνεται επιθετικός (διηθητικό καρκίνωμα), η βασική μεμβράνη διαπερνάται και τα καρκινικά κύτταρα είναι ελεύθερα να μετακινηθούν μέσα στον οργανισμό και να αποικίσουν άλλα όργανα, μια διαδικασία που ονομάζουμε μετάσταση. Το τί διαφέρει στους επιθετικούς καρκίνους και η βασική μεμβράνη δεν αποτελεί πια εμπόδιο στη διασπορά των καρκινικών κυττάρων παραμένει άγνωστο. 

Ωστόσο, ο Δρ Αλέξανδρος Γλεντής μιλώντας στο in.gr, σε κάθε περίπτωση η νέα μελέτη «αποκαλύπτει ένα νέο μηχανισμό που χρησιμοποιούν τα καρκινικά κύτταρα για να ξεφύγουν από τα αρχικά τους όρια και να δημιουργήσουν μεταστάσεις. Αυτή η μελέτη έρχεται να προστεθεί σε μία σειρά απο νέες έρευνες που δείχνουν οτι οι δυνάμεις που ασκούνται απο κυτταρικούς πλυθησμούς, αν και μικροσκοπικές για τη δική μας κλίμακα, παίζουν καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη και τη διάδοση πολλών μορφών καρκίνου. Σχεδιάζοντας θεραπείες που θα εχουν ως στόχο την εξουδετέρωση αυτών των δυνάμεων, οπως για παράδειγμα σταματώντας τη συσταλτικότητα των ινοβλαστών γύρω απο τους καρκινικους όγκους, μπορουμε να ελπίζουμε σε πιο αποτελεσματικά φάρμακα με στοχο να περιορίσουν τις μεταστάσεις».

Στο ερώτημα αν σήμερα υπάρχουν διαθέσιμα φάρμακα που να ελέγχουν τους καρκινικούς ινοβλάστες, ο ερευνητής εξηγεί ότι «καρκινικούς ινοβλάστες ονομάζουμε γενικά όλους τους ινοβλάστες που βρίσκονται περιξ του καρκινικού όγκου. Οι καρκινικοί ινοβλάστες είναι επομένως μια υποκατηγορία ινοβλαστών που κι αυτή χωρίζεται σε περαιτέρω κατηγορίες. Γνωρίζουμε σήμερα οτι κάποιες μόνο υποκατηγορίες έχουν προκαρκινική δράση. Έρευνες έχουν δείξει οτι η θανάτωση όλων ανεξαιρέτως των ινοβλαστών γύρω απο τον όγκο, οδηγεί στην επιτάχυνση της ανάπτυξης του καρκίνου και αυξάνει την πιθανότητα μετάτασης. Τα υπάρχοντα φάρμακα στοχεύουν όλους τους ινοβλάστες περιξ του καρκινικού όγκου και ίσως γι' αυτό έχουν αποτύχει μέχρι τώρα να αναχαιτίσουν την εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων και, επομένως τη δημιουργία απομακρυσμένων καρκινικών μεταστάσεων. Η λύση ίσως, λοιπόν, να βρίσκεται στην κατασκευή φαρμάκων που θα στοχεύουν συγκεκριμένες υποκατηγορίες ινοβλαστών, όπως αυτούς που παρουσιάζουν υψηλή συσταλτικότητα». 

Και συμπληρώνει ότι «η κατασκευή τέτοιων φαρμάκων καθίσταται δύσκολη καθώς η στοχοποίηση πολύ συγκεκριμένων κατηγορίων κυττάρων αφήνοντας ανεπηρέαστες τις υπόλοιπες ειναι μία περίπλοκη και επομένως δαπανηρή και χρονοβόρος διαδικασία. Ήδη όμως υπάρχουν οι προυποθέσεις για την παρασκευή τους, στηριζόμενες και σε νέες τεχνικες γενετικής τροποποίησης όπως το CRISPR/Cas9, και ελπίζουμε οτι σύντομα με τέτοιου τύπου φάρμακα το προσδόκιμο όριο ζωής των ασθενών θα αυξηθεί σημαντικά». 

Τέλος, στο κατά πόσο οι καρκινικοί ινοβλάστες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο της Ανοσοθεραπείας, ο Αλέξανδρος Γλεντής απαντά ότι «τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που χρησιμοποιούνται για τις πειραματικές ανοσοθεραπείες, όπως για παράδειγμα τα Τ και Β λεμφοκύτταρα, προσκολλούνται στα καρκινικά με στόχο την εξόντωση τους. Τα νέα φάρμακα της ανοσοθεραπείας έχουν στόχο την ενίσχυση των κυττάρων του ανοσοποιητικουύ συστήματος σ' αυτή τη μάχη. Οι ινόβλαστες δεν προσκολλόνται στα καρκινικα κύτταρα, γνωρίζουμε όμως ότι και αυτοί απαντούν σε σήματα που εκπέμπονται απο τα καρκινικά κύτταρα και άρα συσσωρεύονται γύρω απο τους καρκινικούς όγκους. Επομένως, η προσέγγιση της θεραπείας με ινοβλάστες ειναι διαφορετική, καθώς σκοπός ειναι η απομόνωση του καρκίνου σε πολύ αρχικά στάδια ανάπτυξης, όπως αναλογικά συμβαίνει με τους καλοήθεις όγκους. Πιστεύουμε ότι οι μελλοντικές θεραπείες πρέπει να είναι συνδυαστικές, δεδομένης και της πολυπλοκότητας των περισσότερων καρκίνων. Ο συδυασμός ανοσοθεραπείας με μια θεραπεία που στοχεύει τους ινοβλάστες αυτή τη στιγμή φαντάζει ένα πολύ ελπιδοφόρο εγχείρημα στη μάχη κατά των επιθετικών μορφών καρκίνου».