Οι άνθρωποι δεν αισθάνονται ευθύνη όταν ακολουθούν εντολές

"Ακολουθούσα απλώς εντολές!" είναι η συνήθης δικαιολογία όσων έκαναν κάτι κακό, από μία υποκλοπή έως μία γενοκτονία. 

Μία νέα βρετανική επιστημονική έρευνα δείχνει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποστασιοποιείται από τις πράξεις του -και έτσι ο άνθρωπος νιώθει μικρότερη υπευθυνότητα- όταν υπακούει σε εντολές. 

Συνεπώς, κατά τους επιστήμονες, όσοι εκδίδουν τις σχετικές εντολές, φέρουν μεγαλύτερη ευθύνη από ό,τι θεωρείτο μέχρι σήμερα.

Αυτό εξηγεί εν μέρει γιατί οι άνθρωποι κατευθύνονται σχετικά εύκολα σε ανήθικες πράξεις.
 
Επιβεβαιώνει επίσης το διασημότερο πείραμα «βασανισμού» στην ιστορία της ψυχολογίας, που είχε κάνει ο Στάνλεϊ Μίλερ στο Πανεπιστήμιο Γιέηλ το 1963 και αργότερα έγινε φιλμ, όταν είχε ωθήσει εθελοντές να υποβάλουν σε ηλεκτροσόκ άλλους εθελοντές (στην πραγματικότητα ήσαν ηθοποιοί που προσποιούνταν ότι πονούσαν, χωρίς όμως να το ξέρουν οι «βασανιστές» τους).

Αυτή τη φορά, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας "Current Biology", σύμφωνα με το BBC, το New Scientist και το Νature, έδειξαν πειραματικά ότι οι άνθρωποι αποστασιοποιούνται από ό,τι κάνουν, όταν έχουν δεχθεί εντολές, σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο.

Το πείραμα βασίσθηκε στην ανακάλυψη ότι όταν οι άνθρωποι κάνουν κάτι με τη θέλησή τους, τότε αισθάνονται να μεσολαβεί μικρότερη χρονική καθυστέρηση ανάμεσα στην απόφαση για την πράξη τους και στην έκβασή της. 

Αν όμως η πράξη τους δεν είναι υπό τον έλεγχό τους, τότε η χρονική υστέρηση είναι μεγαλύτερη.

Στο νέο πείραμα ήπιου «βασανισμού», οι ψυχολόγοι, αφού χώρισαν τις εθελόντριες (συμμετείχαν μόνο γυναίκες) σε δύο ομάδες, στους «δρώντες» και στα «θύματα», έβαλαν τις πρώτες να κάνουν μικρής έντασης ηλεκτροσόκ στα χέρια των δεύτερων. 

Στις μισές περιπτώσεις οι «δρώντες» έπαιρναν μόνοι τους την απόφαση για το αν θα κάνουν το ηλεκτροσόκ που συνοδευόταν από έναν ήχο και στις άλλες μισές το έκαναν έπειτα από εντολή των ερευνητών. 

Παράλληλα, γινόταν παρακολούθηση του εγκεφάλου των εθελοντριών μέσω ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος.

Διαπιστώθηκε ότι, όταν οι ίδιες έπαιρναν την απόφαση «βασανισμού», ένιωθαν υποκειμενικά να μεσολαβεί μικρότερο χρονικό διάστημα μέχρι να γίνει το ηλεκτροσόκ (και να ακουστεί ο αντίστοιχος ήχος), από ό,τι όταν έπαιρναν σχετική εντολή. 

Αυτό, κατά τους επιστήμονες, αποδεικνύει τη μειωμένη αίσθηση ευθύνης όσων διαπράττουν εγκληματικές και ανήθικες πράξεις μετά από εντολές.

«Ο εξαναγκασμός παράγει την υποκειμενική εμπειρία της αποστασιοποίησης. Οι εντολές πράγματι μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο που νιώθουμε για ό,τι κάνουμε» δήλωσε ο ερευνητής.

«Αν οι άνθρωποι που δρουν κάτω από εντολές, μπορούν πραγματικά να νιώθουν μικρότερη υπευθυνότητα, τότε η κοινωνία είναι ανάγκη να ζητά πιο αποφασιστικά, λογοδοσία και υπευθυνότητα από όσους δίνους εντολές» πρόσθεσε.

Από την άλλη, τόνισε ότι «συχνά οι άνθρωποι λένε πως δεν φταίνε οι ίδιοι για κάτι που έκαναν, απλώς υπάκουαν σε εντολές, θέλοντας έτσι να αποφύγουν την τιμωρία, όπως έκαναν και οι Ναζί στη δίκη της Νυρεμβέργης. 

Όμως επειδή κάποιος δεν νιώθει υπεύθυνος για κάτι, δεν σημαίνει ότι δεν είναι υπεύθυνος. Η κοινωνία πάλι μπορεί να τον αντιμετωπίσει ως υπεύθυνο» επισήμανε ο Βρετανός επιστήμονας.