Σακχαρώδης Διαβήτης: Πόσο κοντά είναι το χάπι που θα αντικαταστήσει την ινσουλίνη

Η επιστήμη προχωρά. Και αυτό σημαίνει λύσεις εκεί που δεν υπήρχαν ή καλύτερες λύσεις εκεί που υπήρχαν. Μια τέτοια καλύτερη λύση αποτελεί το χάπι για τον διαβήτη. Ένα χάπι που θα αντικαταστήσει την ένεση ινσουλίνης, δίνοντας έτσι ένα χάπι-end σε μια διαδικασία, που όσο και αν είναι σωτήρια, δεν παύει να είναι και επίπονη για τα πάσχοντα άτομα. Η έρευνα για τη δημιουργία ενός τέτοιου χαπιού ξεκίνησε σχεδόν παράλληλα με την ανακάλυψη της ινσουλίνης και, έκτοτε, «καλά κρατεί». Σήμερα, 90 χρόνια μετά την πρώτη προσπάθεια, πόσο κοντά ή πόσο μακριά βρισκόμαστε από ένα τέτοιο χάπι;

Το πρόβλημα του διαβήτη

Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί μια χρόνια νόσο η οποία δυστυχώς δεν θεραπεύεται. Μπορεί όμως, χάρη στις σύγχρονες θεραπευτικές τεχνικές, να ρυθμιστεί αποτελεσματικά, έτσι ώστε το άτομο που πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη να μην κινδυνεύει από τις επιπλοκές της νόσου και να είναι ικανό να ζήσει όπως ένα μη διαβητικό άτομο.

Η παθοφυσιολογία της νόσου ορίζει και τη θεραπεία της. Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από διαταραχή στο μεταβολισμό της γλυκόζης, η οποία οφείλεται σε έλλειψη ινσουλίνης (ορμόνης που εκκρίνεται από το πάγκρεας). Στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι τα κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν την ινσουλίνη καταστρέφονται και έτσι παρατηρείται πλήρης έλλειψη της ορμόνης. Στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, που οφείλεται σε προοδευτική μείωση της έκκρισης της ινσουλίνης από τα β-κύτταρα του παγκρέατος, παρατηρείται συνδυασμός έλλειψης ινσουλίνης και αντίσταση στη δράση της στους περιφερικούς ιστούς.

Υπάρχουν νόσοι με αναλογίες με τον διαβήτη όπως π.χ. ο υποθυρεοειδισμός, κατά τον οποίο ο θυρεοειδής αδένας υπολειτουργεί με αποτέλεσμα την έλλειψη της απαραίτητης θυροξίνης (ορμόνης του θυρεοειδούς), για τις οποίες η θεραπεία με χάπι είναι πραγματικότητα εδώ και χρόνια. Η θυροξίνη δίνεται σε μορφή χαπιού μία φορά ημερησίως ενώ, δυστυχώς, η ινσουλίνη δύναται να χορηγηθεί μόνο ως ενέσιμη αγωγή. Επιπλέον, απαιτείται δόση βραδείας ινσουλίνης που ρυθμίζει το σάκχαρο νηστείας και δόσεις ταχείας ινσουλίνης που καλύπτουν τα γεύματα. Πόσο θαυμάσιο νέο θα ήταν, λοιπόν, ένα χάπι ινσουλίνης ή έστω και περισσότερα κατά τη διάρκεια της ημέρας, για εκατομμύρια διαβητικούς ασθενείς;

Χορήγηση από το στόμα: το ζητούμενο για την ινσουλίνη

Έχει περάσει σχεδόν ένας αιώνας από την ανακάλυψη της ινσουλίνης το 1921. Έκτοτε και μέχρι σήμερα, η εύρεση μιας άλλης μορφής χορήγησης της ορμόνης εκτός της ενέσιμης αποτελεί πρόκληση για τους ερευνητές. Η χορήγησή της από το στόμα, αν γίνει εφικτή, θεωρείται ως η πιο φυσιολογική, καθώς η απορρόφησή της μέσω της πυλαίας φλέβας προς το ήπαρ μιμείται καλύτερα την παγκρεατική ινσουλινική έκκριση.

Οι προσπάθειες για το χάπι-end

Ταξιδεύοντας πίσω στον χρόνο, κάνουμε μια πρώτη στάση στο 1930, που έγιναν οι πρώτες προσπάθειες χωρίς επιτυχία, λόγω διάσπασης του μορίου από τα πεπτικά ένζυμα. Έκτοτε όλες οι έρευνες έχουν επικεντρωθεί στην προφύλαξη της ινσουλίνης κατά τη διάρκεια της διαδρομής της μέσα στον γαστρεντερικό σωλήνα και στη βελτίωση της διοχέτευσης του μορίου της στην αιματική ροή. Το 2008 παρουσιάστηκε χάπι ινσουλίνης που κατόρθωσε να «συσκευάσει» την ινσουλίνη σε νανοσωματίδια λιπιδίων, προστατεύοντάς την από τη διαδικασία της πέψης. Ωστόσο το κόστος μιας κλινικής μελέτης θεωρήθηκε απαγορευτικό. Το 2015 εκπονήθηκε μελέτη για χάπι ινσουλίνης (η πρώτη τυχαιοποιημένη διπλή-τυφλή σε φάση ΙΙ) η οποία δεν προχώρησε σε επόμενη φάση, γιατί οι δόσεις της ινσουλίνης που απαιτήθηκαν ήταν τεράστιες και μη εμπορικά βιώσιμες για το ευρύ κοινό. Εκτός από αυτές τις προσπάθειες θα πρέπει να αναφερθεί και η κυκλοφορία, κατά το παρελθόν, της εισπνεόμενης ινσουλίνης, που, ωστόσο, αποσύρθηκε λόγω σημαντικών παρενεργειών.

Πρόσφατα παρουσιάστηκε ένα χάπι-κάψουλα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη χορήγηση δόσεων ινσουλίνης από το στόμα. Πρόκειται για μια κάψουλα η οποία φέρει βελόνα, η κορυφή της οποίας είναι φτιαγμένη από συμπιεσμένη, παγωμένη ινσουλίνη που απελευθερώνεται κατά την επαφή της με τα τοιχώματα του στομάχου. Οι ερευνητές εμπνευσμένοι από το σχήμα ενός είδους χελώνας της Αφρικής, σχεδίασαν κατά τέτοιο τρόπο την κάψουλα ώστε, ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο φθάνει στο στομάχι, να προσανατολίζεται μόνη της, έτσι που η βελόνα να έρχεται σε επαφή με το τοίχωμα του στομάχου. Το στομάχι δεν φέρει υποδοχείς πόνου και έτσι θεωρείται από τους ερευνητές ότι η επαφή της βελόνας με αυτό δεν θα γίνεται αντιληπτή από τους ασθενείς. Το φάρμακο βρίσκεται σε ερευνητικό επίπεδο και δεν έχει προχωρήσει σε κλινική μελέτη.

Το εγγύς μέλλον

Με βάση τα προαναφερόμενα, δεν μπορούμε να ξέρουμε πόσο κοντά ή πόσο μακριά βρισκόμαστε στο χάπι-end του διαβήτη. Ξέρουμε όμως ότι μάλλον βρισκόμαστε πολύ κοντά σε ένα «ενδιάμεσο» happy end για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι, με την αντλία ινσουλίνης-γλυκαγόνης, το λεγόμενο τεχνητό πάγκρεας, που αναμένεται σύντομα. Εν τω μεταξύ θα πρέπει να θυμόμαστε ότι ο σακχαρώδης διαβήτης είναι ένα χρόνιο πολυπαραγοντικό νόσημα με πολύπλοκους παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς, που μπορεί όμως να ρυθμιστεί άριστα μέσω μιας καλής συνεργασίας ασθενούς και θεράποντα ιατρού. Σήμερα η επιστήμη κατέχει αρκετά, αποτελεσματικά θεραπευτικά εργαλεία που σε συνδυασμό με σωστή διατροφή και άσκηση είναι ικανά να ρυθμίσουν τη νόσο και σε αρκετές περιπτώσεις να προλάβουν ακόμα και την εκδήλωσή της.

Εμμανουέλα Χουρδάκη είναι Παθολόγος – Διαβητολόγος