"Αυτός που έπρεπε να πεθάνει" του Ζυλ Ντασέν ή "Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται"

Γυρίσματα και παρασκήνια

Η ταινία γυρίστηκε την Άνοιξη του 1956. Ένα πολύβουο μελίσσι «στρατοπέδευσε» τότε στην Κριτσά. Κουβαλούσαν παράξενα σύνεργα, μιλούσαν ακαταλαβίστικη γλώσσα κι όλο κάδραραν με τα δάκτυλα τοπία και χαμογελούσαν. «Σύνδεσμοί» τους με τους ντόπιους δύο μαγικοί άνθρωποι: η Μελίνα Μερκούρη κι ο Μάνος Χατζιδάκις. Μαζί τους στην ταινία πρωταγωνίστησε κι η Κριτσά της εποχής.

Τα γυρίσματα κράτησαν μήνες. Η παραγωγή ήταν γαλλική και αποδείχτηκε πολυδάπανη αλλά πίσω από τα προφανή εξυφάνθηκε κάτι μεγαλύτερο από μία απλή ταινία: το ντεμπούτο της προβολής της Ελλάδας στα διεθνή κινηματογραφικά «σαλόνια». Ο «Χριστός ξανασταυρώνεται» ήταν η πρώτη διεθνής παραγωγή που γυρίστηκε στη χώρα μας. Ένα χρόνο μετά στις Κάνες η πρεμιέρα της ταινίας αποκάλυπτε στους Ευρωπαίους έναν παράδεισο επί γης, που τους σαγήνευσε αμέσως. Είκοσι χρόνια αργότερα στην εκπομπή του Φρέντυ Γερμανού «Αλάτι και Πιπέρι» ο τότε πρόεδρος της κοινότητας Κριτσάς Γιάννης Τάβλας έλεγε γελώντας στον Ντασέν: Όπου γύρισες τότε σκηνή, σήμερα έχει χτιστεί κι ένα ξενοδοχείο.

Και το αποτέλεσμα δεν ήταν διόλου τυχαίο. Το λιθαράκι τους σ’ αυτή την προσπάθεια βάλανε ένα σωρό άνθρωποι που βλέπανε πιο πέρα από την εποχή τους. Ανάμεσά τους η Ελένη Βλάχου της Καθημερινής, που έστειλε για πρώτη φορά τότε απεσταλμένο να καλύψει για μήνες τα γυρίσματα και να συντηρεί το θέμα σε επικαιρότητα. Το ενδυματολογικό κομμάτι της υπόθεσης ανέλαβε μία άλλη προσωπικότητα της εποχής: ο Γιάννης Τσαρούχης που φρόντισε να ντύσει με τα κοστούμια του τους χαρακτήρες του Καζαντζάκη, ενώ η μουσική του Μάνου Χατζηδάκι φρόντισε να επιτείνει τους επιβλητικούς τόνους. Στην ταινία πέρα από την απλή υπόκρουση υπάρχουν και αυτά τα θαυμάσια χορωδιακά, που είτε τραγουδούν τον εθνικό μας ύμνο, είτε ψαλμό, είτε δημοτικό άσμα σου γεμίζουν την ψυχή με μέθεξη. Η ασπρόμαυρη τέχνη του Ντασέν χάιδεψε τα πρόσωπα και εκμεταλλεύτηκε στο έπακρον τις χάρες του κρητικού ήλιου. Το σκηνικό ήταν γνήσιο και λιτό, με το ίδιο το χώμα να πρωταγωνιστεί στις αισθήσεις.

Η υπόθεση της ταινίας

Η υπόθεση της ταινίας που πήρε τον διεθνή τίτλο «Αυτός που έπρεπε να πεθάνει» έχει ως εξής: Σ’ ένα κρητικό χωριό, την Λυκόβρυση, όπου Έλληνες και Τούρκοι ζουν μαζί με κατανόηση κι ανοχή, ο παπάς ετοιμάζει την αναπαράσταση της Σταύρωσης του Χριστού με πρόσωπα διαλεγμένα απ τους κατοίκους του. Ταυτόχρονα όμως μια ομάδα ξεριζωμένων και εξαθλιωμένων φτάνει κοντά στο χωριό και κατασκηνώνει στις σπηλιές του, στη Σαρακίνα. Τις δύο κοινότητες θα χωρίσουν παροδικά προκαταλήψεις και μικρότητες αλλά θα τις ενώσει οριστικά η ανάγκη τους για ελευθερία και δικαιοσύνη. Το δραματικό δρώμενο της Σταύρωσης θα καταλήξει σε εξέγερση κατά των Τούρκων κι ο Μανωλιός (που ενσαρκώνει στην αναπαράσταση τον Θεάνθρωπο) θα γίνει ένας σύγχρονος χριστιανός μάρτυρας. Ο «Χριστός», ο «Ιούδας» και η «Μαγδαληνή» στα «χέρια» του Καζαντζάκη και στη μηχανή του Ντασέν μετατρέπονται σε αλληγορικά σύμβολα, που όχι μόνο ξεπερνούν την ηθογραφία, αλλά αποκαλύπτουν τις καθόλου μεταφυσικές βάσεις των ανθρώπινων, πραγματικών «παθών».

Αν παρ' ελπίδα την συναντήσετε στο .. χάος του διαδικτύου με ελληνικούς υπότιτλους, μην την προσπεράσετε. Είναι ό,τι καλύτερο για το κλίμα της Εβδομάδας των Παθών.

Μ.Κ.